اخیراً تفاهم‌نامه‌ای میان وزارت آموزش‌وپرورش ایران و فرماندهی انتظامی کل کشور امضاشده که به نیروی انتظامی اجازه می‌دهد در امور آموزشی، اجتماعی و انضباطی مدارس دخالت کند. این تصمیم، که باهدف «توسعه نظم و انضباط اجتماعی» مطرح‌شده، انتقادات گسترده‌ای را در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها برانگیخته است.
مأموریت پلیس در مدارس
سردار سعید منتظر المهدی سخنگوی پلیس گفت: مفاد تفاهم‌نامه همکاری فراجا و وزارت آموزش‌وپرورش به شرح زیر است:
- مشارکت در برگزاری نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های فرهنگی و آموزشی
- برگزاری همایش‌های علمی برای مدیران و معلمان
- مشارکت در اجرای برنامه آموزشِ فرهنگ ترافیک و رانندگی کم‌خطر و شناخت آسیب‌های حوزه مواد مخدر ویژه دانش‌آموزان و اولیا
- همکاری در آموزش آسیب‌ها و مخاطرات فضای مجازی
- همکاری در ایمن‌سازی محیط پیرامونی مراکز آموزشی و پرورشی در خصوص جمع‌آوری معتادین متجاهر و خرده‌فروشان مواد مخدر
- همکاری در فراهم نمودن شرایط بازدید حضوری دانش‌آموزان از اماکن پلیس برای مهارت افزایی
مبارزه با «مافیای ربودن اندیشه‌های
دانش آموزان»
سردار احمدرضا رادان، فرمانده کل انتظامی کشور گفت: دشمن بهتر از ما بر نقش اثرگذار دانش آموزان و نسل جوان و نوجوان واقف است و تلاش می‌کند از طریق فضای مجازی در ذهن و باور این نسل و قشر نفوذ کرده و ذهن دانش‌آموز ما را ربایش کند. دشمن برای نفوذ بر ذهن و باور نسل جوان و نوجوان برنامه‌ریزی دقیقی دارد و بر همین اساس ضروری است بر «مافیای ربودن اندیشه‌های دانش آموزان» توجه کنیم.
حضور پلیس در مدارس
از منظر روانشناسان
سامان سلامیان، معلم و روانشناس درباره پیامدهای سیاست ورود پلیس به مدارس به رکنا گفت: از منظر روان‌شناسی، حضور پلیس در محیط‌های آموزشی می‌تواند تأثیر منفی بر دانش‌آموزان داشته باشد.
*«اریک اریکسون»، روانشناس برجسته، در نظریه مراحل رشد روان اجتماعی خود تأکید می‌کند که دوران کودکی و نوجوانی، زمانی حیاتی برای شکل‌گیری هویت و اعتمادبه‌نفس است. محیط‌های امن و حمایتی، مانند مدارس، باید فضایی برای پرورش خلاقیت و خودمختاری فراهم کنند. حضور نیروهای انتظامی که اغلب بااقتدار و کنترل همراه است، می‌تواند احساس ناامنی روانی ایجاد کرده و فرآیند رشد را مختل کند.
*مطالعات «جان بولبی» در نظریه دل‌بستگی نشان می‌دهد که کودکان برای رشد سالم به روابط مبتنی بر اعتماد با بزرگ‌سالان نیاز دارند. مداخله پلیس در مسائل انضباطی ممکن است رابطه دانش‌آموزان با معلمان را تضعیف کند، زیرا اقتدار معلم به‌عنوان یک مربی جای خود را به اقتدار پلیسی می‌دهد.
* تحقیقات «آلبرت بندورا» در زمینه یادگیری اجتماعی حاکی از آن است که کودکان رفتارهای محیط اطراف خود را تقلید می‌کنند. حضور پلیس ممکن است به‌جای ترویج رفتارهای مثبت، فرهنگ ترس و انفعال را در دانش‌آموزان تقویت کند.
* «میشل فوکو»، فیلسوف و جامعه‌شناس فرانسوی، در مفهوم «حکومت‌مدار توضیح می‌دهد که نهادهای اجتماعی مانند مدارس می‌توانند به ابزاری برای کنترل و نظارت تبدیل شوند. واگذاری نظارت مدارس به پلیس ممکن است آموزش را از یک فرآیند تربیتی به دستگاهی کنترل‌محور تبدیل کند، که اعتماد عمومی به نهاد آموزش‌وپرورش را کاهش می‌دهد.
*«پیتر برگر و توماس لاکمن» در کتاب «ساخت اجتماعی واقعیت» استدلال می‌کنند که نهادهای اجتماعی از طریق تعاملات فرهنگی و اجتماعی شکل می‌گیرند. حضور پلیس در مدارس می‌تواند فرهنگ آموزشی را به سمتی سوق دهد که دانش‌آموزان به‌جای شهروندان خلاق به افرادی منفعل و مطیع تبدیل شوند.
تجارب دیگر کشورها
سامان سلامیان افزود: بررسی الگوهای بین‌المللی نشان می‌دهد که حضور پلیس در مدارس در برخی کشورها وجود دارد، اما با تفاوت‌های اساسی در اهداف و روش‌ها.
*آمریکا، برنامه «افسران منابع مدرسه» از دهه 1990 اجراشده است. این افسران برای تأمین امنیت فیزیکی (مانند پیشگیری از خشونت مسلحانه) و آموزش مسائل اجتماعی مانند پیشگیری از مواد مخدر در مدارس حضور دارند. بااین‌حال، مطالعات نشان داده‌اند که حضور پلیس در مدارس می‌تواند به افزایش نرخ بازداشت دانش‌آموزان، به‌ویژه اقلیت‌ها، منجر شود. به همین دلیل برخی ایالت‌ها حضور پلیس در مدارس را کاهش داده‌اند.
*انگلستان، پلیس به‌صورت محدود و در قالب برنامه‌های آموزشی یا مشاوره‌ای با مدارس همکاری می‌کند. تمرکز بر پیشگیری از جرم و آموزش مهارت‌های اجتماعی است، نه کنترل انضباطی.
*ژاپن از مدل‌های غیرنظامی برای مدیریت انضباط در مدارس استفاده می‌کند و معلمان و مشاوران نقش اصلی را در حل مشکلات رفتاری دارند. حضور پلیس در مدارس ژاپن نادر است و تنها در موارد اضطراری رخ می‌دهد. حضور پلیس معمولاً به امنیت فیزیکی یا آموزش محدود است و دخالت در امور انضباطی یا فرهنگی مدارس کمتر دیده می‌شود.
این کشورها از پروتکل‌های شفاف و نظارت مدنی بر عملکرد پلیس در مدارس برخوردارند.
نیاز مدرسه به مشاور
این روانشناس تأکید کرد: به‌جای پلیس، مشاوران روان‌شناختی و مددکاران اجتماعی باید در مدیریت مسائل انضباطی و اجتماعی مدارس نقش ایفا کنند. همچنین هرگونه همکاری با نهادهای انتظامی باید با پروتکل‌های شفاف و نظارت مدنی همراه باشد. واگذاری نظارت مدارس به پلیس در ایران، با توجه به تحلیل‌های روان‌شناختی و جامعه‌شناختی، نه‌تنها با اصول تربیتی همخوانی ندارد، بلکه می‌تواند به امنیتی سازی آموزش، کاهش اعتماد عمومی و آسیب به‌سلامت روان دانش‌آموزان منجر شود. ایران می‌تواند با تقویت تعداد و نقش مشاوران و معلمان، فضایی امن و خلاق برای دانش‌آموزان فراهم کند.