مشکل در رابطه بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پس از قطعنامه‌ای که روز ۱۲ ژوئن (۲۲ خرداد) در شورای حکام صادر شد و اتفاقات شدت گرفته است. چند روز پس از تصویب قطعنامه شورای حکام و نیز سکوت آژانس در قبال بمباران تاسیسات هسته‌ای کشورمان، مجلس مصوبه‌ای درباره تعلیق همکاری با آژانس تصویب کرد. این مصوبه نسبت به قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» انعطاف‌پذیرتر است و لحن ملایم‌تری دارد و احراز شرایط مندرج در مصوبه و صدور مجوز ازسرگیری همکاری با آژانس را برعهده شورای عالی امنیت ملی گذاشته است. بنابراین، راه برای همکاری ایران و آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای بسته نشده و امکان از سرگیری آن با مجوز شورای عالی امنیت ملی وجود دارد.
مکانیزم ماشه
اروپایی‌ها و امریکایی‌ها، همکاری ایران با آژانس را به مکانیسم ماشه ربط داده‌اند و در صورت ادامه تعلیق همکاری‌ها، تهدید به فعال‌سازی این مکانیسم کرده‌اند، گزاره‌ای که ممکن است حتی زودتر از ضرب‌الاجل مربوطه در مهر ماه انجام شود. فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگرداندن شش قطعنامه شورای امنیت، تحریم‌های اقتصادی را تحت‌تاثیر چندانی قرار نخواهد داد؛ چراکه تحریم‌های اقتصادی موجود امریکا همچنان برقرار است و تحریم‌هایی که در قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت آمده‌اند، در مقایسه با تحریم‌های امریکا اثرگذاری چندانی به لحاظ اقتصادی ندارند. اما اهمیت اصلی این شش قطعنامه به واسطه نتایج بدی هستند که در عرصه بین‌الملل ایجاد خواهند کرد.
بازگشت تحریم
بازگشت تحریم‌ها توسط شورای امنیت، از لحاظ حقوق بین‌الملل، وضعیت نامطلوبی برای کشور ایجاد می‌کند و بستری حقوقی فراهم می‌کند. این موضوع همچنین زمینه را برای کشور‌های اروپایی که هنوز تحریم‌های برجامی را برنگردانده‌اند، فراهم می‌کند تا تحریم‌های برجامی را علیه ایران بازگردانند. از منظر حقوق بین‌الملل و مشروعیتی که احیای این شش قطعنامه می‌تواند ایجاد کند، این مساله اهمیت بالایی دارد.
قطعنامه ۲۲۳۱
قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، غنی‌سازی حداقلی در داخل ایران را به رسمیت شناخته و آن را قانونی کرده است؛ بنابراین در شرایط فعلی، غنی‌سازی ایران از نظر سازمان ملل مشکلی ندارد. اما اگر قطعنامه‌های قبلی احیا شوند، این قطعنامه‌ها تعلیق غنی‌سازی را الزام‌آور می‌کنند و ضمانت اجرا‌هایی نیز برای آن درنظر گرفته شده است.
بازرسی کشتی ها
از‌جمله این ضمانت اجرا‌ها می‌توان به ماده ۴۱ منشور سازمان ملل اشاره کرد که امکان اعمال تحریم‌های اقتصادی بیشتر را علیه ایران فراهم می‌کند. غربی‌ها ممکن است با استناد به این ماده، در آینده تحریم‌های جدیدی وضع کنند، به این دلیل که ایران تعلیق غنی‌سازی را رعایت نکرده است. اگرچه این اقدام الزام‌آور نیست، اما ممکن است غربی‌ها از آن به عنوان بهانه‌ای برای متوقف کردن و بازرسی کشتی‌های ایران در دریا‌های آزاد استفاده کنند. همچنین در مورد برنامه موشکی ایران، قطعنامه ۱۹۲۹ فعالیت‌های موشکی ایران را ممنوع کرده و ضمانت اجرا‌هایی برای آن درنظر گرفته است. به طور کلی، احیای این قطعنامه‌ها می‌تواند مشکلات جدی حقوقی و سیاسی برای ایران ایجاد کند که فراتر از تحریم‌های اقتصادی فعلی است.
ضرب‌الاجل تا 26مهر
ضرب‌الاجل فعال‌سازی مکانیسم ماشه یا اسنپ‌بک، بیست و شش مهر سال جاری است. اگر این تاریخ سپری شود، قطعنامه ۲۲۳۱ منقضی می‌شود و پرونده برنامه هسته‌ای ایران از دستور کار شورای امنیت خارج خواهد شد. در این صورت، ایران دیگر تحت نظارت مستقیم شورای امنیت نخواهد بود و امکان اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران بسیار دشوار خواهد شد.
اگر تا بیست و شش مهر مسائل بین ایران و طرف‌های غربی حل نشود، احتمال دارد که این کشور‌ها با تکیه بر بند ۱۱ قطعنامه۲۲۳۱ یا همان مکانیسم ماشه دو اقدام انجام دهند؛ اول، فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگرداندن شش قطعنامه تحریمی علیه ایران و دوم، در صورت توافق با تهران، تلاش برای تمدید ضرب‌الاجل بیست و شش مهر یا هجده اکتبر سال جاری، به مدت یک سال یا بیشتر نتیجه‌بخش خواهد بود. اگر تا آن زمان توافقی بین ایران و اروپایی‌ها به ویژه درباره موضوع غنی‌سازی حاصل نشود، غربی‌ها به احتمال زیاد مکانیسم ماشه را فعال کرده و شش قطعنامه را باز خواهند گرداند، اما اگر توافقی حاصل شود، احتمالا تلاش خواهند کرد همان قطعنامه ۲۲۳۱ را به عنوان تضمین توافق جدید تمدید کنند. منبع: رویداد 24