فرشاد مومنی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، در نشستی علمی به مناسبت سالگرد آغاز دفاع مقدس، بر ضرورت بازخوانی تجربه مدیریت اقتصادی آن دوران تاکید کرد و گفت: نوآوریهای نهادی و عدالت‌محوری در دهه ۶۰ توانست کشور را در بحبوحه جنگ و تحریم سرپا نگه دارد و مشارکت داوطلبانه مردم را تضمین کند. بیش از ۹۰ درصد بار انسانی جنگ بر دوش نیروهای داوطلب بود و اگر حداقلی از امنیت معیشتی برای خانواده‌ها تضمین نمی‌شد، این مشارکت گسترده هرگز شکل نمی‌گرفت.
مومنی تاکید کرد: سیاستهای پس از جنگ، از شوک‌درمانی و آزادسازی واردات گرفته تا خام‌فروشی و خصوصی‌سازی‌های رانتی، نه تنها عدالت اجتماعی و بنیه تولید ملی را تضعیف کرده، بلکه کشور را به ورطه وابستگی، فقر و بحران‌های گسترده کشانده است.
وی بازگشت به نوآوریهای نهادی دفاع مقدس، اولویت‌دادن به تولید فناورانه و پیوند توسعه با عدالت اجتماعی را تنها راه برون‌رفت پایدار از مشکلات اقتصادی امروز دانست و با اشاره به حوزه تولید و انرژی، توضیح داد: یکی از دستاوردهای بزرگ مدیریت اقتصادی در دهه ۶۰، توجه به زیرساخت‌های حیاتی مانند برق و تولید صنعتی بود. در بحبوحه جنگ و با وجود محدودیت‌های شدید منابع ارزی، دولت اجازه نداد چرخه تولید متوقف شود و پایداری شبکه برق و حمایت از صنایع مادر حفظ شد. این سیاست‌ها نه تنها موجب شد که کشور از فروپاشی اقتصادی در امان بماند، بلکه زیرساخت‌های حیاتی برای دوره بازسازی پس از جنگ نیز حفظ شد.
این اقتصاددان در مقایسه با وضعیت امروز گفت: وقتی امنیت برق و تولید ملی در آن شرایط بحرانی تضمین شد، معنایش این است که امروز با منابع به‌مراتب گسترده‌تر، هیچ توجیهی برای خاموشی‌های مکرر، وابستگی به واردات کالاهای اساسی و بی‌ثباتی تولید وجود ندارد.
مومنی این وضعیت را نتیجه بی‌اعتنایی به تولید فناورانه و غلبه سیاستهای کوتاه‌مدت دانست و تاکید کرد همان‌طور که در دفاع مقدس، اولویت به عدالت و تولید داده شد، اکنون هم راه نجات کشور از مسیر بازتعریف رابطه تولید، برق و انرژی با عدالت اجتماعی و استقلال اقتصادی می‌گذرد.
تجربه مدیریت اقتصادی دوران
دفاع مقدس درس‌های بزرگی برای امروز دارد
۱۲۰۰ میلیارد دلار سلاح کشورهای عربی حتی برای دفاع از خودشان هم به کار نیامد
سلاح‌های کشورهای عربی بدون اجازه آمریکا قابل استفاده نیست
به گزارش جماران، دکتر فرشاد مومنی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، در نشست «نوآوریهای نهادی توسعه‌گرا در سیاستهای اقتصادی دوران جنگ تحمیلی» که در آستانه سالگرد آغاز دفاع مقدس و در موسسه مطالعات دین و اقتصاد برگزار شد، با اشاره به اهمیت انتخاب این موضوع با بیان اینکه تا مدت‌های طولانی می‌توانیم از نرم‌افزارهای اداره شرافتمندانه و غیرتمندانه کشور در دوران دفاع مقدس، به‌ویژه در عرصه مدیریت اقتصادی، یادگیری‌های اعتلابخش داشته باشیم، خاطرنشان کرد: داده‌های رسمی می گوید در فاصله سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۴، کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس بالغ بر ۱۲۰۰ میلیارد دلار سلاح وارد کرده‌اند، اما تجربه تجاوز بی شرمانه اسرائیل به قطر به خوبی نشان داد که گرچه دارایی های بین نسلی این همسایگان عرب، در کادر پروژه ایران هراسی آمریکا و متحدانش، بازارهای تولید و فروش سلاح های آمریکایی را رونق بخشید، اما از درون این رقم هیولایی تخصیص یافته، از این سلاح‌ها حتی به اندازه ذره‌ای نتوانستند برای دفاع از خود بهره‌برداری شوند، زیرا استفاده از آنها مستلزم هماهنگی با آمریکا بود.
سلاح‌های رژیم پهلوی در جنگ به کار نیامد چون نیاز به رضایت آمریکا داشت
استاد دانشگاه علامه طباطبایی همچنین به تجربه دوران دفاع مقدس اشاره کرد و افزود: طیفی از وفاداران به رژیم دست نشانده پهلوی معتقد بودند عنصر محوری در قابلیت دفاع آبرومندانه کشور، مجموعه سلاح‌هایی بود که در چارچوب دکترین نیکسون-کیسینجر به ایران تحمیل شده بود، اما این سلاح‌ها در دوره جنگ قابل استفاده نبودند، زیرا استفاده از آن نیازمند رضایت فروشندگان آنها بود و آن فروشندگان هم در دوره جنگ به صدام حسین پیوسته بودند. بنابراین حکومتی که قادر به ساخت بخش‌های قابل‌اعتنایی از سخت‌افزارهای دفاعی نباشد، در اسارت عرضه‌کنندگان سلاح قرار خواهد داشت، حتی اگر پولش را چند برابر پرداخت کرده باشد.
مقابله با غرب با ابزار غرب‌ساخته ممکن نیست
مومنی تاکید کرد: تا زمانی که ما قادر به ساخت سخت‌افزارهای دیجیتالی، انفورماتیکی و الکترونیکی نباشیم، در اسارت قدرت‌های بزرگ عرضه‌کننده این محصولات خواهیم بود و تنها درکادر مورد نظر آنها می‌توانیم عمل کنیم. اگر توان ساخت سخت‌افزارهای شکل‌دهنده نظام سایبری کشور را نداشته باشیم، نمی‌توانیم با ابزار غرب‌ساخته با غرب مقابله کنیم. متأسفانه در دوران تعدیل ساختاری این اصل فراموش شد و برخی تصور می‌کنند با آزادسازی افراطی واردات به ویژه واردات کالاهای مصرفی و قابل تولید در کشور و تن دادن به منافع مافیاها و رهاسازی اقتصاد ملی می‌توان به تعادل در حیات جمعی دست یافت، که این امر امکان‌پذیر نیست. بنابراین لزوم ایجاد نظام آموزش، پژوهش و رسانه‌ای مسئله‌محور، با غیرت و زمان‌آگاه، برای تبدیل این دانایی‌ها به هویت جمعی و نیروی محرکه اعتلای ایران ضروری است.
تضمین معیشت خانواده‌ها، دلیل داوطلب شدن رزمندگان
رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد همچنین به اهمیت نقش نیروهای داوطلب در دفاع مقدس اشاره کرد و با یادآوری اینکه بیش از ۹۰ درصد بار انسانی جنگ بر عهده نیروهای داوطلب بود، گفت: در دوره پس از جنگ که در کادر برنامه تعدیل ساختاری، زور تبلیغاتی و قاعده گذاری متمایل به منافع مافیاها افزایش پیدا کرده بود، مرتبا سیاستگذاری دوره جنگ تخطئه می شد. استاد فقید مرحوم آقای میرمصطفی عالی‌نسب که انصافا ایرانیان و توسعه ایران به طرز غیرقابل‌باوری وامدار غیرتمندی‌ها و دانش و تجارب ایثارگرانه تقدیم ملت‌شده او هستند، در جلسه‌ای که بعضی از این مدعیان که در دولت پس از جنگ مسئولیت‌های کلیدی هم پیدا کرده بودند، حضور داشتند، می‌فرمودند اگر ما به تامین حداقلی معیشت عامه مردم و به‌ویژه فرودستان اهتمام ویژه نمی‌داشتیم، شما فکر می‌کنید اگر رزمندگان ما ترس این را داشتند که با رفتنشان به جبهه‌های جنگ، خانواده‌هایشان در معرض فقر قرار می‌گیرند، آیا اینها داوطلبانه برمی‌خاستند و به جنگ می‌رفتند؟ مومنی با یادآوری هشدارهای میرمصطفی عالی‌نسب ادامه داد: نگاه کوتاه‌مدت و صرفا بر اساس منافع شخصی، نمی‌تواند پایداری نظام ملی را تامین کند و باید افق بلندمدت مدنظر قرار گیرد و مساله پایداری بلندمدت در نظام ملی را مورد توجه قرار دهید.