کووید ۱۹ اثرات مثبت و منفی مختلفی بر محیط‌زیست داشته است. کاهش آلاینده‌های و ذرات معلق از اثرات مثبت و آلودگی ناشی از ماسک و دستکش ازجمله مهم‌ترین اثرات منفی این پاندمی هستند. به گزارش ایرنا، بر اساس تحقیقاتی که توسط «مرکز ملی زیست‌فناوری آمریکا» انجام‌شده، پس از شروع قرنطینه میزان ذرات معلق هوا ۳۵ درصد و میزان دی‌اکسید نیتروژن ۶۰ درصد کاهش‌یافته است. همچنین بر اساس تحقیقاتی که در سال ۲۰۲۰ میلادی انجام گرفت، قرنطینه عمومی موجب کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای در سراسر جهان شده، اما به گفته محققان این تأثیرات زیست‌محیطی، موقتی است. از طرف دیگر شیوع بیماری موجب افزایش تقاضا برای استفاده از محصولات پلاستیکی یک‌بارمصرف برای بسته‌بندی و همچنین ماسک‌های پلاستیکی و دستکش شده است. اکنون رها کردن ضایعات حاصل از این افزایش تقاضا در اماکن عمومی به یک چالش جدی زیست‌محیطی تبدیل‌شده است. باوجودآنکه این روزها میلیون‌ها انسان ملزم به استفاده از ماسک‌های صورت شده‌اند، در خصوص نحوه دور انداختن یا بازیافت این ماسک‌ها اطلاعات اندکی در اختیار شهروندان قرارگرفته است. بدون استفاده از روش‌های مناسب برای دور ریختن این ماسک‌ها، بشریت به‌زودی دچار یک فاجعه زیست‌محیطی می‌شود. اغلب ماسک‌های صورت با استفاده از مواد پلاستیکی با عمر بسیار طولانی ساخته می‌شوند و ضایعات این ماسک‌ها در طبیعت صدها سال باقی می‌ماند. این وضعیت می‌تواند پیامدهای ناگواری را برای محیط‌زیست و ساکنان زمین داشته باشد. ماسک‌هایی که در محیط‌زیست رها می‌شوند، ابتدا عامل انتقال ویروس کرونا به مأموران جمع‌آوری زباله هستند. این در حالی است که این ویروس تحت شرایطی قادر است به مدت هفت روز روی سطوح پلاستیکی زنده بماند که در میان‌مدت و درازمدت، جانوران و گیاهان نیز دچار آسیب می‌شوند. این حجم از ضایعات پلاستیکی می‌تواند محیط‌زیست جانوران را تغییر دهد و چرخه‌های طبیعی زیست‌بوم را برهم بزند. پلاستیک درگذر زمان به قطعات کوچک‌تری تقسیم می‌شود و هرچه بیشتر در محیط‌زیست باقی بماند، این قطعات کوچک‌تر می‌شوند، به‌این‌ترتیب ماسک‌های پلاستیکی ابتدا به میکرو پلاستیک و سپس به نانو پلاستیک تبدیل می‌شوند. این ذرات و فیبرهای بسیار کوچک پلاستیک که از جنس پلیمرهای پایدار هستند به زنجیره‌های غذایی وارد می‌شوند. تنها یک عدد ماسک صورت می‌تواند میلیون‌ها ذره را تولید کند که هریک از آن‌ها قابلیت انتقال ترکیبات شیمیایی و باکتری‌های مختلف به زنجیره غذایی و درنهایت به بدن انسان را دارد.
راهکار مقابله با آلودگی ناشی از ماسک‌ها
سازمان جهانی بهداشت در ماه مارس گذشته تخمین زد که برای مقابله با کووید ۱۹ تنها در مراکز درمانی، ماهانه ۸۹ میلیون عدد ماسک لازم است. همچنین محققان «دانشگاه کالج لندن» میزان ماسک موردنیاز شهروندان این کشور را سالانه ۲۴.۷ میلیارد عدد تخمین زدند. البته با استفاده از ماسک‌های قابل‌شست‌وشو، تعداد ماسک‌های موردنیاز کاهش می‌یابد، اما نحوه شست‌وشو و نگهداری از این نوع ماسک‌ها نیز تأثیر قابل‌توجهی را بر محیط‌زیست باقی می‌گذارد. در ادامه به اقداماتی برای کاهش پیامدهای مخرب ماسک‌ها بر محیط‌زیست اشاره می‌کنیم:
۱- از ماسک‌های قابل‌شست‌وشوی بدون فیلتر استفاده کنید و این ماسک‌ها را با استفاده از ماشین لباسشویی بر اساس دستورالعمل مربوط، بشویید.
۲- همواره یک ماسک اضافی به همراه داشته باشید تا درصورتی‌که ماسک شما غیرقابل استفاده شد، ناچار به خرید یا استفاده از ماسک‌های یک‌بارمصرف نشوید.
۳- اگر از ماسک یک‌بارمصرف استفاده می‌کنید، آن را (درون یک کیسه) به خانه ببرید و درون سطل زباله دردار بیندازید. درصورتی‌که امکان انجام این کار را ندارید، ماسک را درون کیسه قرار داده و به درون یک سطل زباله عمومی بیندازید.
۴- ماسک‌های یک‌بارمصرف را درون سطل زباله‌های قابل بازیافت نیندازید. این ماسک‌ها موجب تخریب تجهیزات بازیافت شده و یک خطر جدی برای کارکنان واحد بازیافت محسوب می‌شوند.
۵- به‌هیچ‌عنوان ماسک‌ها را در محیط اطراف رها نکنید.
از طرفی شیوع کووید ۱۹ سیستم حمل‌ونقل عمومی را از منظر شهروندان به یک گزینه نامناسب تبدیل کرده و درنتیجه احتمال استفاده از وسایل نقلیه شخصی را افزایش داده است. این رویکرد می‌تواند پیامدهای مطلوب شیوع کووید ۱۹ بر محیط‌زیست را کاهش دهد. به‌طورکلی این پاندمی چشم‌اندازی جدید در مورد چگونگی نجات محیط‌زیست از تهدیدات بالفعل و بالقوه پیش روی ماه قرار داده است. همچنین با درک نحوه اثرگذاری مثبت کووید ۱۹ بر محیط‌زیست، شهروندان بیشتری برای تمیز نگه‌داشتن آن تلاش می‌کنند و فعالیت‌های خود را به‌گونه‌ای انجام می‌دهند که سازگاربامحیط‌زیست باشد. این رویکرد عمومی، برخلاف کووید ۱۹ می‌تواند اثرات پایداری را بر محیط‌زیست باقی بگذارد.