دور اول جلسه حضوری هجدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام که در گراند هتل شهر وین در حال برگزاری بود، با توافق جهت ادامه رایزنیها در سطح کارشناسی پایان یافت.بر اساس توافق صورت گرفته، دو نشست کارشناسی موازی میان اعضای کمیسیون مشترک برجام جهت انجام رایزنیهای فنی در حوزه رفع تحریم و هستهای تشکیل شد. این نشست های کارشناسی قرار است به بحث و رایزنی در خصوص جنبههای فنی و جزئیات مسائل مربوط به لغو تحریمها و مسائل هستهای بپردازند و نتیجه بحثهای خود را به کمیسیون گزارش نمایند.رئیس کمیسیون مشترک برجام نشست امروز را مفید خواند و گفت: اتحاد و همت برای یکروند مشترک دیپلماتیک با تشکیل دو گروه تخصصی درزمینه اجرای تعهدات هستهای و لغو تحریمها وجود دارد. انریکه مورا در توئیتی افزود: بهعنوان هماهنگکننده، تماسهای جداگانهای را در وین با تمام طرفهای مربوطه ازجمله ایالاتمتحده تشدید خواهم کرد.
موضع آمریکا
جن ساکی سخنگوی کاخ سفید، نشست وین درباره برجام را قدمی در مسیر دیپلماسی توصیف کرد.جن ساکی در نشست خبری خود گفت: من نمیتوانم پیشبینی کنم این روند چقدر طول میکشد. آنچه واقعاً رخ خواهد داد مذاکرات غیرمستقیم از طریق اروپاییها خواهد بود. این گامی بهسوی دیپلماسی است.وی افزود: دیپلماسی ممکن است زمان ببرد و گاهی اوقات سرعت آن بهگونهای نیست که همه ترجیح دهند.ساکی ادامه داد: انتظار داریم که مباحث اصلی که طی روزهای آینده موردبحث قرار خواهد گرفت، گامهای هستهای است که ایران باید برای بازگشت به انطباق با مفاد برجام بردارد و همچنین اقدامات تخفیف تحریم که آمریکا باید انجام دهد. وی خاطرنشان کرد: ما فعلاً در ابتدای مذاکرات هستیم و فعلاً پیشبینی مذاکرات مستقیم بین ایران و آمریکا را نمیکنیم، بااینحال همچنان آمادهی این اتفاق هستیم.علی واعظ، مدیر بخش ایران گروه بینالمللی بحران در این خصوص به یورونیوز گفت: «دولت بایدن و ایران بر سر بازگشت به برجام توافق دارند اما مسیر برای رسیدن به این نقطه آسان نیست. احتمالاً بحثها در وین با چالشهایی در خصوص تنظیم زمانبندی بازگشت به تعهدات روبهرو خواهد بود. ضمن اینکه بدبینیهای متقابل تهران و واشنگتن نسبت به یکدیگر این چالشها را افزایش میدهد.»
تغییر سیاست آمریکا
و نوید اتفاقات نو
عبدالرضا فرجی راد دیپلمات سابق در گفتوگو با «انتخاب» با اشاره به مواضع اخیر اعضای 1+5 و ایران در قبال برجام و در پاسخ به این پرسش که آیا اتفاقات اخیر در بحث برجام یک تحول جدید در این موضوع است یا این مواضع و اتفاقات اخیر را میتوان منطبق بر همان رویه سابق برشمرد، گفت: اگر ما صحبت مقامات آمریکایی را ملاک نظر قرار داده و تصور کنیم که این سخنان از روی صداقت بوده است، باید اذعان کنیم که اتفاقات جدیدی در مساله برجام در حال رخ دادن است. وگرنه قبل از این آقای بلینکن بارها گفته بود که برجام پایه مذاکرات خواهد بود و مسائل دیگر سایر محورهای این مذاکرات است. همینطور اعلام کرده بود که ابتدا ایران باید به برجام برگردد و تعهدات اولیه برجامی خودش را رعایت کند. وی در پاسخ به سؤالی درمورد سرنوشت برجام تصریح کرد: وجود این نگرانیها طبیعی است. چراکه مردم امروز در فشار هستند و این فشار مسلماً تا قسمتی به مسئولان کشور هم منتقل میشود. ولی واقعیت این است که آمریکا استراتژی مشخصی را در قبال منطقه خاورمیانه دنبال میکند که تا حدودی میتوان این راهبرد و استراتژی را همانند دوران اوباما و حتی نرمتر از آن تصور کرد. بنابراین آمریکا در چنین شرایطی که استراتژی مشخصی را در قبال منطقه دنبال میکند، حل مساله برجام بهعنوان موضوعی که به ایران مربوطه و ایران یک موقعیت استراتژیک مهم در منطقه دارد، اهمیت ویژهای پیدا میکند.فرجی راد افزود: علاوه بر این باید متوجه این مساله باشیم که آمریکاییها در دوران جدید تأکیددارند که در نوک سیاست خارجه خودشان به دنبال دیپلماسی هستند و میخواهند در این حوزه برخلاف ترامپ عمل کنند. بر همین اساس در قبال برجام، ایران و منطقه نمیتوانند مسیر یا راه دیگری را در پیش بگیرند وگرنه با چالشهای جدیدی مواجه خواهند شد. مضاف بر اینکه نباید فراموش کنیم که حرف ایران درباره برجام و آمریکا بهحق است. ایران یکبار توافق کرده و طبق 15 گزارش آژانس تمامی تعهدات خودش را انجام داد ولی بهیکباره آمریکا از برجام خارج شد و ایران را تحریم کرد و حالا ایران برای بازگشت به برجام خواهان یک ضمانت اجرایی است.
مذاکره فنی یعنی توافق
انجامشده است
این استاد ژئوپلیتیک و کارشناس مسائل بینالمللی در پاسخ به این پرسش که طی چند روز اخیر طرفین برجام بر این مساله تأکید داشتند که مذاکرات فنی شده و بر همین اساس معنا و مفهوم «فنی شدن مذاکرات» را چگونه برای افکار عمومی تعریف میکنید، گفت: اینکه میگویند مذاکرات فنی شده، یعنی آنکه یک سری قدمهای سیاسی برداشتهشده است و توافقات «نصف و نیمه» انجامگرفته است و الان کار وارد حوزه آقای صالحی و مباحثی مانند غنیسازی یا موضوع آبسنگین و .... شده است. معمولاً وقتی مذاکرات به چنین مرحلهای میرسد، امیدواریها بیشتر خواهد شد. چراکه بخش سیاسی مساله تا حدودی برطرف شده است.سفیر سابق ایران در نروژ ادامه داد: البته چون طرفین برجام به نحوی علاقهمند هستند که موضوع زودتر حل شود، شاید مباحث جدیتر شده و در بخش سیاسی نیز اینطور به نظر میرسد که با توجه به حرفهای اخیر آقای لاوروف و نیز عقبنشینی آمریکاییها از مواضع خودشان و همینطور سخنان مقامات رسمی ایران میتوان به این تحولات اخیر امیدوار بود.وی در پاسخ به این پرسش که آیا ممکن است که برجام در پایان سال 1400 یا حتی پایان عمر دولت دوازدهم به نتیجهای برسد، گفت: مساله مهم این است که درباره برجام 2 دسته هستند. یک دسته که مشمول اکثریت مردم و دولت میشود، میخواهند برجام هرچه زودتر به نتیجه برسد. ولی یک دسته دیگر که نگاه انتخاباتی و رقابتی به این مساله دارند، حرفشان این است که تا انتخابات صبر کنیم و بعد اجازه بدهیم که دولت بعدی احتمال میدهند خودشان باشند- مذاکرات را ادامه بدهند. ولی من اعتقاددارم حتی اگر امکان این وجود دارد که مردم یک روز کمتر تحتفشار باشند، نباید آن فرصت را از دست داد.
تلاشهای لحظه آخری اروپا
یک منبع ارشد در اتحادیه اروپا گفت که روند تجمیع خواستههای ایران و آمریکا و هماهنگی اقدامات نباید بیش از دو ماه طول بکشد، وزیر خارجه آلمان نیز گفت: «ما وقتی برای از دست دادن نداریم».وزیر خارجه آلمان به این واقعیت توجه داشت که بازگشت به توافق هستهای مورداحترام همه طرفها بهمنزله بهتر شدن وضعیت امنیت منطقه و یک عنصر معتبر برای پرداختن به سؤالات مهم در مورد ثبات منطقه خواهد بود.سخنان ماس بیانگر تمایل برای پشت سر گذاشتن این مرحله با کمترین ضرر ممکن برای رسیدن بهجایی است. این همان چیزی که تهران هنوز به نظر نمیرسد آماده گفتگو درباره آن باشد و همچنین دستگاه حاکم نمیپذیرد که این موضوع توسط یک دولت در ۱۰۰ روز آخرش مدیریت شود.به نظر میرسد این رقابتها در همه سطوح فوق بههیچوجه آسان نیست، اما ابهام پیرامون انتخابات ریاست جمهوری، به تهران فرصتی برای مانور در دوره کوتاه دولت روحانی میدهد تا وی بتواند تحت عنوان اینکه مذاکره با دولت میانهرو فعلی بهتر از مذاکره با یک دولت بنیادگرا و تندروی احتمالی بعدی است، غربیها را به دادن امتیازات بیشتر متقاعد کند.
نقش توافق با چین در احیای برجام
این استاد ژئوپلیتیک و کارشناس مسائل بینالمللی ادامه داد: اما این مواضع آمریکایی بعدازاینکه متوجه شدند که ایران بر مواضع خودش در قبال واشنگتن و برجام اصرار داشته و تأکید دارد که ابتدا آمریکاییها باید به برجام برگردند و قرار نیست که تهران از این مواضعش عقبنشینی کند، آمریکاییها کمی کوتاه آمدند ولی بعدتر با رسانهای شدن ماجرای امضای سند همکاری 25 ساله ایران و چین، آمریکاییها بهنوعی دچار نگرانی شدند.سفیر سابق ایران در نروژ افزود: شاهد بودیم که حتی مسئول اول این کشور یعنی آقای بایدن سریعاً به این موضوع واکنش نشان داد. این اتفاق چنین پیامی را مخابره کرد که سند همکاری ایران و چین ازنظر آمریکاییها بسیار مهم است. چراکه مساله چین در سیاست خارجه آمریکا جز اولویتها محسوب میشود. هرچند که در کنار این راهبردهای دیپلماتیک، آمریکاییها به دنبال ایجاد یک آرامش و ثبات نسبی در منطقه خاورمیانه هستند. اکنون اما تقارن برجام و سند ایران و چین و راهبردها و اولویتهای دیپلماتیک آمریکا باعث شده که آنان از مواضع خودشان در قبال ایران در مساله برجام عقبنشینی کنند.