10 ژوئن 2021
هیئت تحریریه
تارنمای هندو
برگردان علی‌اصغر شهدی
Asghar.shahdi@gmail.com
حدود شش سال پیش، ایرانیان به خیابان‌ها آمدند تا توافق هسته‌ای تهران با قدرت‌های جهانی را جشن بگیرند. آن‌ها این موضوع را فرصتی برای کشور می‌دانستند تا با ورود به اقتصاد جهانی، فرصت‌هایی برای خرید هواپیما و فروش نفت در بازار بین‌المللی ایجاد شود. امروز، این رؤیا به یک کابوس با تورم بالا، کاهش ارزش پول ملی و افزایش بیکاری با شیوع ویروس کرونا، کم‌رنگ شده است. کشورهای غربی برنامه هسته‌ای ایران و تنش‌های خاورمیانه را مهم‌ترین موضوعات پیش روی تهران می‌دانند، اما مردمی که در ایران زندگی می‌کنند، اقتصاد را به‌عنوان مهم‌ترین مسئله پیش روی خود عنوان می‌کنند.
هرکسی که پس از رئیس‌جمهور معتدل، یعنی حسن روحانی به ریاست جمهوری دست یابد، با وظیفه غیرقابل‌پیش‌بینی تلاش برای اصلاح اقتصاد عمدتاً تحت کنترل دولت مواجه خواهد شد. زیرا تلاش برای خصوصی‌سازی سبب فساد شده است، از طرفی بسیاری از مردم پس‌اندازهای اندک خود را نیز در بازار بورس و ... ازدست‌داده‌اند. این تحولات اعتراضاتی را در پی داشته است.
محمد مولایی، تاجر 50 ساله كالا دراین‌باره گفت: «یك روز به آن‌ها گفته شد توافق هسته‌ای پذیرفته‌شده است، همه خوشحال بودند و نرخ دلار پایین آمد. سپس همه‌چیز وارونه شد. توافق هسته‌ای از بین می‌رود. برخی آن را پاره می‌کند، دیگری آن را می‌سوزاند. در این میان مردم آسیب می‌بینند. بحران اقتصادی ایران هنگامی سرعت گرفت که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور وقت آمریکا در سال 2018 به‌صورت یک‌جانبه از توافق هسته‌ای با قدرت‌های جهانی خارج شد. این تحریم‌ها ایران را هدف قرارداد و به اقتصاد آسیب رساند.
در ژوئیه 2015 در میان آن جشن‌های توافق هسته‌ای، 1 دلار حدود 32000 ریال خریداری می‌شد. درحالی‌که امروزه برای خرید 1 دلار باید مبلغی معادل 238000 ریال پول ایرانی پرداخت.
تضعیف ریال، کاهش ارزش پول ایرانیان در نزد بانک‌ها را به دنبال داشته و مبلغ دریافتی واقعی توسط مستمری‌بگیران و بازنشستگان را با کاهش روبرو کرده است. همچنین قیمت شیر 90 درصد افزایش‌یافته است، درحالی‌که هزینه کالاهای خارجی وارداتی مانند تلفن‌های همراه و لوازم الکترونیک افزایش‌یافته است. ایرانیانی که می‌توانند ریال خود را با ارز خارجی مبادله کنند، فلزات گران‌بهایی مانند طلا را خریداری کرده یا در املاک و مستغلات سرمایه‌گذاری کرده‌اند. این خریدهای ملک به جهش ارزش مسکن دامن زده و مردم عادی را از بازار مسکن خارج کرده است.
آقای سلیمی، 48 ساله که برای گفتگوی آزاد با خبرنگاران آسوشیتدپرس در تهران، حاضر به ذکر نام کوچک خود نبود، گفت: «درگذشته برای مردم، خرید مکانی برای زندگی یک رؤیا بود. اما ... متأسفانه در حال حاضر اجاره خانه نیز به دلیل ناکارآمدی مقامات که قول بهبود داده، به یک رؤیا تبدیل‌شده است. چرا چنین است؟ آیا زمین، مصالح مسکن و کارگران تحت تحریم هستند؟»
بورس اوراق بهادار تهران پناهگاه دیگری بود که سرمایه‌گذاران به دنبال آن بودند، چراکه دولت نیز مردم را تشویق به خرید سهام کرد که ارزش آن در اوت سال 2020 تا 2 میلیون واحد سیر نجومی به خود گرفت؛ اما سپس ارزش‌ها تقریباً تا نصف کاهش یافت و هم‌اکنون در حدود 1.1 میلیون واحد معلق مانده است. ازاین‌رو برخی از سرمایه‌گذاران همچنان در بورس باقی‌مانده‌اند چراکه نمی‌توانند سهام خود را بفروشند.
مهدی سماواتی، تحلیلگر اقتصادی که شرکت سرمایه‌گذاری خود را اداره می‌کند، گفت: «چالش برای رئیس‌جمهور بعدی بازگرداندن اعتماد و اطمینان به بازار سهام است. جلب اعتماد به بازار دشوار است. مردم از 9 تا 10 ماه پیش شاهد آب شدن پول خود بوده‌اند. هرچه سقوط شاخص بورس بیشتر طول بکشد، حل مشکلات و بازگرداندن اعتماد مردم بیشتر طول می‌کشد.»
اما مشخص نیست که رئیس‌جمهور بعدی ایران چگونه اقتصاد را اداره خواهد کرد، به‌ویژه اگر تندروها زمام امور را در دست بگیرند و اگر تهران در مورد بازگشت به پیمان هسته‌ای به توافق نرسد، تحریم‌ها همچنان ادامه داشته خواهد داشت. بایدن رئیس‌جمهور امریکا می‌گوید که ایالات‌متحده مایل است به توافق برگردد، اما هفته‌ها مذاکره در وین هنوز شاهد پیشرفت عمومی چندانی نبوده است.
دولتمردان ایران درگذشته به برنامه‌های پوپولیستی، مانند کمک‌های نقدی و مسکن یارانه‌ای تکیه می‌کردند. بدون پول حاصل فروش نفت، ایران برای تأمین بودجه این برنامه‌ها به چاپ پول بیشتری نیاز دارد که ارزش ریال را کاهش می‌دهد. این امر به تورم دامن می‌زند و کالاها را گران می‌کند.
در اولین مناظره تلویزیونی ریاست جمهوری در ایران، عبدالناصر همتی، رئیس سابق بانک مرکزی هشدار داد که به‌عنوان یک اقتصاددان، راهی برای تأمین بودجه «وعده‌های رنگارنگ و جذاب» رقبا نمی‌بیند. وی گفت: «این دوستان در مورد توزیع ثروت صحبت نمی‌کنند، بلکه بحث آن‌ها بیشتر در مورد توزیع فقر است.»
آقای همتی که به‌عنوان تنها جانشین روحانی در انتخابات شناخته می‌شود، در بسیاری از حوزه‌ها موردانتقاد قرار گرفت.
در مقابل آقای ابراهیم رئیسی رئیس قوه قضائیه و نامزد اصلی این دوره که بخت اول پیروزی در رقابت را دارد می‌گوید: «طبقات مختلف مردم شروع به فریاد زدن درباره ناکارآمدی، فقر، تبعیض و فساد کرده‌اند.»