اجلاس سران کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی که روز دوشنبه در بروکسل برگزار شد، محتوایی جدیدی نداشت و عمده بحث‌ها حول محور روسیه، چین، دعوا بر سر بودجه و البته کم‌محلی کردن آمریکا دور می‌زد. در این میان وعده‌های نمایشی مانند حفاظت از محیط‌زیست نیز مطرح شد که بیشتر جنبه رفع تکلیف داشت. در این نشست مهم‌ترین موضوع بازگشت آمریکا بود. شرکت جو بایدن در این نشست به‌عنوان اولین حضور او در کسوت ریاست جمهوری ازنظر نمادین برای ناتو بسیار مهم است. حتی می‌شود این‌طور فرض کرد که اجلاس فعلی درواقع جشن بازگشت آمریکا به ناتو و پایان دوران کم‌محلی‌های ترامپ است. ینس استولتنبرگ دبیر کل ناتو، نخست‌وزیر بلژیک و سایر مقامات در فرصت‌های گوناگون از این بازگشت به‌عنوان «گشودن فصل جدید» تعبیر کردند. بااین‌حال همه این‌ها مانع از آن نشد که دولت بایدن هم مانند ترامپ خواستار مشارکت بیشتر اعضا در بودجه‌های دفاعی نشود. بایدن در کنفرانس خبری پایان نشست تأکید کرد که تعهد واشنگتن به ماده پنج اساسنامه ناتو خلل‌ناپذیر است. کلیدی‌ترین بخش اساسنامه ناتو ماده پنج آن است. این ماده در عمل به این معنی است که حمله به یک عضو ناتو مساوی است با حمله به تمام اعضای ناتو و درنتیجه همه اعضا باهم به کشور متجاوز پاسخ خواهند داد. این ماده در دوران جنگ سرد و برای بالا بردن هزینه شوروی در حمله به کشورهای ضعیف‌تر اروپایی و متحد غرب در اساسنامه درج‌شده است. درواقع جوهر اصلی ناتو فقط در همین ماده مستتر است. جو بایدن دیروز در نشست سران ناتو برای خاطر جمع کردن سایر اعضا گفت «من می‌خواهم ناتو بداند که ما در کنارش هستیم. ما ماده پنج را یک انجام‌وظیفه مقدس می‌دانیم». این در حالی است که دونالد ترامپ ناتو را «منسوخ» می‌نامید و می‌گفت ناتو وسیله‌ای شده است برای اینکه کشورهای عضو هزینه‌های دفاعی خود را به گردن آمریکا بیندازند.
آمریکا و اروپا در ناتو چه اهدافی
را دنبال می‌کنند؟
آمریکا در ناتو به دنبال متحدانی در برابر چین می‌گردد و اروپا در آمریکا به دنبال متحدی در برابر روسیه. اعضای اروپایی ناتو خیلی علاقه‌ای ندارند که پای چین را به وسط بکشند. به گفته ویکتور اوربان رئیس‌جمهور مجارستان، ناتو همان‌طور که از اسمش پیداست ائتلاف کشورهای آتلانتیک شمالی است و چین خیلی با آتلانتیک یا همان اقیانوس اطلس فاصله دارد. اروپایی‌ها از بابت چین احساس خطر جدی نمی‌کنند. این آمریکا است که هژمونی و ابرقدرت بودن خود را درخطر می‌بیند. برای اروپا به‌عنوان یک قدرت درجه‌دو، شاید فرق زیادی نکند که اقتصاد اول یا ابرقدرت اصلی چین باشد یا آمریکا. سخنان بوریس جانسون نخست‌وزیر انگلیس نشان می‌دهد اروپایی‌ها، حتی انگلیس که نزدیک‌ترین رابطه فرهنگی و تاریخی را با آمریکا دارد، اشتهایی برای وارد شدن به یک بحران جدید با محوریت چین ندارند. نخست‌وزیر انگلیس به خبرنگاران گفت «چین یک ملاحظه امنیتی برای ناتو است» و بلافاصله تأکید کرد «فکر نمی‌کنم کسی (در ناتو) خواهان یک جنگ سرد با چین باشد.» وی گفت البته کشورها چین را به‌عنوان یک چالش می‌بینند. بااین‌همه یادآور شد در کنار این چالش‌ها فرصت‌هایی نیز وجود دارد. درواقع منافع تجاری و اقتصادی همکاری با چین می‌تواند در درازمدت از منافع همکاری با آمریکا هم بیشتر باشد. دبیر کل ناتو همان‌طور که انتظار می‌رفت نشست حاضر را یک نشست در مقطع حساس کنونی معرفی کرد که ناتو خود را در معرض تهدید از سوی تروریسم، تغییرات اقلیمی و حملات سایبری می‌بیند. وی بیان داشت؛ ۳۰ عضو ناتو همه از دموکراسی‌های قدرتمند دنیا بوده و حدود ۵۰ درصد از اقتصاد و بیش از نیمی از توان نظامی دنیا را در اختیار دارند. استولتنبرگ با توجه به حضور رئیس‌جمهوری آمریکا در این نشست و با توجه به دوران پرتنش روابط بین ناتو و آمریکا در دوره ترامپ، نشست فعلی را گامی در جهت «گشودن یک‌فصل جدید» از همکاری بین دو سوی آتلانتیک برشمرد. اگرچه سخنان زیبایی درباره محیط‌زیست مطرح شد اما از تغییری که به ماده پنج دادند پیداست که موضوع اصلی چالش ایجادشده در فضا است. با اضافه کردن گزاره جدیدی به ماده پنج توافق شد که هرگونه حمله «در فضا یا از طریق فضا» نیز به‌عنوان یک تجاوز و ذیل ماده پنج تعریف شود. پیداست اعضای ناتو نگرانی‌هایی درباره امنیت ماهواره‌های خود از طرف چین و روسیه حس می‌کنند. بحث مهم دیگر در سال‌های اخیر برای ناتو بحث بودجه بوده است. ناتو تا همین اواخر بودجه مستقل نداشت. درواقع اعضا خودشان بوده عملیات و یا تأسیسات دفاعی خود را تأمین می‌کنند. به همین دلیل همیشه گفته می‌شود هدف این است که اعضا ۲ درصد از تولید ناخالص ملی را صرف هزینه‌های دفاعی کنند.
قرار نیست ۲ درصد را به صندوق ناتو واریز کنند. ناتو مانند اتحادیه اروپا از اعضا حق عضویت نمی‌گیرد. یا تا همین اواخر نمی‌گرفت. حال قرار شده است در طی بیست سال بودجه معادل ۲۰ میلیارد دلار به ناتو اختصاص یابد که در مقیاس چنین سازمان‌هایی واقعاً پول زیادی نیست. بااین‌حال فرانسه بی‌درنگ مخالفت خود را با این بودجه اعلام کرد. پاریس معتقد است این کار به معنی کمرنگ شدن مسئولیت کشورهای عضو است. یک منبع دفاعی فرانسوی به رویترز گفته است اگر هدف از این بودجه تغییر دادن فلسفه ناتو و کمرنگ کردن مسئولیت کشورها باشد، جواب فرانسه «نه» است. باید به‌عنوان مقدمه در نظر داشت که فرانسه دست‌کم از سال ۲۰۱۷ به این‌سو به فکر ایجاد ارتش مشترک اتحادیه اروپا بوده است که بتواند مستقل از آمریکا عمل کند. بی‌ثباتی در سیاست‌های آمریکا که هرلحظه با یک رئیس‌جمهوری جدید ممکن است تغییر پیدا کند را می‌توان به‌عنوان کاتالیزور این تصمیم فرانسه ارزیابی کرد. به‌این‌ترتیب در روزها و ماه‌های آینده شاهد اصطکاک بیشتری بین این دو گزینه، یعنی ناتو با مشارکت آمریکا و دیگری، ارتش مشترک اتحادیه اروپا خواهیم بود که مستقل از آمریکا است.