محسن صنیعی
عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید چمران اهواز
چند ماه است افغانستان درگیر آشوب و تلاطم است. از یک‌سو طالبان با پیشروی‌هایش و از سوی دیگر خروج آمریکایی‌ها از افغانستان، در ۲۴ مرداد ۱۴۰۰، باعث شد کابل سقوط کند و اشرف غنی به امارات فرار کرد. به این ترتیب، پس از 20 سال حکومت مبتنی بر انتخابات و قانون در افغانستان، سرانجام طالبان با پشتیبانی کشورهای خارجی و قطعاً با توافق آمریکایی‌ها، پس از مذاکرات دوحه، مجدداً بر افغانستان تسلط پیدا کرد. به طوری که اکنون دوره اول تسلط طالبان بر افغانستان دوباره یادآوری می‌شود. افغانستان بیش‌ترین اشتراک دینی، تاریخی، فرهنگی و زبانی را با ایران دارد، اکنون دست‌خوش آشوب و ناآرامی شده است. امروز افراط‌گرایی در افغانستان به نام اسلام، ظهور مجدد یافته است. حقوق اساسی مردم افغانستان به ویژه زنان ازجمله حق دسترسی به آموزش، شغل، رسانه‌های آزاد و حق حضور در حوزه قدرت سیاسی و ... به خطر افتاده است. پس از چند هفته، طالبان دولت خود را معرفی کرده‌اند، وعده دولت همه به دولت پشتون شمول تغییریافته و سرپرستی وزارتخانه‌ها به کسانی سپرده‌شده که هیچ شناختی از بروکراسی دولت سالارانه ندارند. به این ترتیب، طالبان نشان داد که در دوره جدید حضور طالبان در قدرت، بیش از آن‌که درد دین داشته باشند، درد قومیت دارند و به این ترتیب یک تبعیض قومیتی در افغانستان، ایجادشده است که قدرت فقط حق مردم پشتون است و دیگر قومیت‌ها، پست و حقیر هستند. افغانستانی که رنگین‌کمانی از قومیت‌های پشتون، تاجیک، هزاره، ازبک، ترکمن و بلوچ و رنگین‌کمانی از مذاهب اهل سنت و شیعه حتی بودایی است، اینک با تبعیض قومیتی پشتون روبرو شده است، آن هم نه همه قوم پشتون بلکه فقط جماعتی از پشتون که خود را معتقد به یک باور سخت‌گیرانه از دین و مذهب می‌دانند. اکنون با حمله طالبان با مشارکت ارتش پاکستان، شاهد کشتار و نسل‌کشی و آوارگی هزاران نفر افغانی و جنایت علیه مردم دره پنجشیر هستیم. از زمان تسلط مجدد طالبان بر افغانستان، همه محافل ایرانیان، پر است از گفت‌وگو پیرامون افغانستان و آینده افغانستان.
چاره کار چیست؟
تنها راه پیش روی آینده افغانستان، تشکیل دولتی فراگیر متشکل از همه قومیت‌ها و مذاهب است تا در افغانستان یکپارچه و آرام، دولتی منتخب همه مردم بر افغانستان، حکومت کند. امروز لازم است همه کشورها به حمایت معنوی و دیپلماتیک مردم افغانستان برخیزند و نسل‌کشی و جنایات علیه بشریت و جنایات جنگی در پنجشیر محکوم شود. امروز دولت ایران می‌تواند برای میانجیگری میان طرفین برای آتش‌بس و مذاکره خصوصاً جبهه پنجشیر پیش‌قدم شود و همه گروه‌های افغانستان، دورهم بنشینند تا خونریزی‌ها و درگیری‌ها به پایان برسد.
می‌توان پیشنهاد داد که در مرحله اول، گفت‌وگوی بین‌المللی میان همه کشورهای ذی‌نفوذ در افغانستان با حضور نمایندگان گروه‌های افغان شکل بگیرد. پیشنهاد می‌شود دولت و حکومت و مردم ایران باانگیزه‌های انسانی، اخلاقی و اسلامی، مبتکر کنفرانس بین‌المللی صلح افغانستان باشد که در آن همه کشورهای هم‌جوار افغانستان و نیز قدرت‌های تأثیرگذار در آن حضورداشته باشند. کشورهای هم‌جوار شامل ایران، پاکستان، تاجیکستان، ازبکستان و چین و کشورهای منطقه شامل عربستان، امارات و قطر و قدرت‌های بین‌المللی شامل روسیه، اتحادیه اروپا و امریکا هستند.