نویسنده: هارولد بلوم

مترجم: فرزام کریمی

در آغاز کارم به‌عنوان یک منتقد برایم ماندگاری ادبی یک اثر در اولویت قرار نداشت، اما حال که پیر شده‌ام و جامه‌ها پاره کرده‌ام تنها پرسشی که با آن مواجه هستم همین پرسش بنیادین است که چگونه یک اثر ادبی ماندگار می‌شود؟ با توجه به اندک تسلط بنده به ایدئولوژی‌های فمینیستی مارکسیستی، تاریخ‌گرایی و با توجه به مطالعات ادبی که داشته‌ام، وجهه‌ انتقادی در آثار ادبی مارگارت آتوود بر دیگر ابعاد وی برتری دارند. نظرات من در باب رمان «سرگذشت ندیمه» مدیون نظریات آتوود است، بنابراین اگر اختلاف‌نظری با او دارم و یا به او با شک و تردید می‌نگرم، اما نمی‌توانم این نکته را انکار کنم که وی یکی از نویسندگان ماندگار ادبیات است.

رمان «سرگذشت ندیمه» را برای نخستین بار در سال 1986 خواندم و مجدداً در سال 1999 آن را بازخوانی کردم. خوانش این اثر برایم تجربه‌ای به‌غایت وحشتناک بود. بر این باور هستم که حتی اگر فردی در ماساچوست زندگی نکرده باشد، می‌تواند ظلم و تحقیرهایی که در جمهوری فاشیستی گیلاد و در طول رمان روایت می‌شود را با تمام وجودش احساس کند. آتوود در توصیف رمانش از آن به‌عنوان یک پاد آرمان‌شهر یاد می‌کند و سرگذشت ندیمه را همزاد «دنیای قشنگ نو» اثر آلدوس هاکسلی برمی‌شمارد. تئوکراسی که در این رمان به چشم می‌خورد به‌واقع تهدیدی برای زیست بشر است. آتوود در باب این رمان می‌گوید که این اثر روایتی خیالی و شرحی نامتعارف درباره‌ زنانی است که می‌خواهند به شیوه‌ای منطقی زیست کنند، البته که امکان دارد کنایه‌ای سوئیفتی در این جمله وجود داشته باشد و حال من را وادار به غرولند کند تا این پرسش را مطرح کنم که جهان آتود و مخاطبانش در کجا واقع شده است که وی تصور می‌کند که این روایات نامتعارف است؟

ما در دورانی زیست می‌کنیم که نمی‌توانیم به زن‌ها بگوییم که درون خانه بمانند و یا عروسک‌کوکی و دست‌ساخته‌ ما باشند. آتوود زمانی که در باب مسیحیت و تاریخ به ما هشدار می‌دهد نکات بحث‌برانگیز کمتری را مطرح می‌سازد، درحالی‌که این قبیل تهدیدها به‌غایت خطیر و طولانی‌مدت هستند. رمان‌های اندیشه محور سعی می‌کنند تا به جنبه‌های تاریک زیستن بپردازند. بی‌شک می‌توان رمان «سرگذشت ندیمه» را اثری قوی با توجه به حساسیت‌های آتوود در ارائه‌ آثارش دانست، هرچند که این رمان گوتیک است، اما ترکیب آن در فرم پادآرمانشهر توانسته معجونی غریب را پدید آورد حتی اگر اعتراف نکنیم که آتوود نمونه‌ای بی‌مانند در نوشتن نثر به زیبایی نظم است، اما می‌توانیم قاطعانه بگوییم که او یکی از ادامه‌دهندگان سنت خواهران برونته و مری شلی است.