سرمقاله
مرتضی مکی
تحلیلگر مسائل اروپا
سفر علی باقری معاون سیاسی وزارت امور خارجه به اروپا پیش از نشست وین که در 8 آذرماه برگزار می‌شود، می‌تواند بسیار مهم و اساسی باشد؛ ازاین‌جهت که جمهوری اسلامی ایران در دولت جدید آقای رئیسی همواره این پیشنهاد را به اروپایی‌ها داشته که نشست دوجانبه‌ای میان دو کشور ایران با دولت‌های اروپایی به‌خصوص آلمان، فرانسه و انگلیس برقرار شود که بنا شد اروپایی‌ها آن را طراحی کنند و جدا از بحث برجام مناسبات سیاسی و اقتصادی خودشان را با ایران تقویت کنند و به دنبال استفاده از یک شکاف یا ایجاد شکاف میان اروپا و امریکا بودند.
چند روز گذشته علی باقری به بروکسل سفر داشت که با پیشنهاد‌هایی در خصوص برگزاری نشست با ترئیکای اروپایی روبرو شد که ایران چنین نشستی را نمی‌پذیرد و اگر بخواهد چنین نشستی برگزار شود، باید با حضور نمایندگان چین و روسیه باشد. فلذا نشست‌های دو جانبه با نمایندگان انگلیس، فرانسه و آلمان محقق نشد. آقای باقری در این سفر تلاش می‌کند به‌گونه‌ای، هماهنگی‌هایی را در خصوص برنامه مذاکرات ایران برای برجام صورت بدهد. به‌هرحال، فضای سیاسی و اقتصادی جامعه ایران به‌گونه‌ای مضطرب است که همه به دنبال یک شوک هستند تا بلکه از این فضای تعلیق، التهاب و غیرقابل‌پیش‌بینی بودن فضای اقتصادی و سیاسی ایران در آینده جلوگیری شود و هرگونه تحول مثبتی در روند مذاکرات برجام قطعاً می‌تواند به امیدواری در جامعه برای بهبود شرایط اقتصادی کمک زیادی کند.
هرچند این شرط و شروطی که از جمهوری اسلامی ایران در خصوص احیاء برجام مطرح شد شاید شرایط را سخت‌تر کند و یک بن‌بستی در روند مذاکرات ایجاد کند، اما این احساس می‌شود که شاید طرح خواسته‌های حداکثری به دنبال یک تهدیدی در مواجهه خودشان با امریکا و متقابلاً امریکا نسبت به ایران داشته باشد و شاید این یک استراتژی باشد. باید دید نتایج سفر آقای علی باقری به کشورهای اروپایی تا چه حد می‌تواند جمهوری اسلامی ایران را متقاعد کند که اروپا با امریکا در حال رسیدن به یک اجماع علیه ایران هستند.
بعید به نظر می‌رسد که اروپایی‌ها بخواهند خارج از خواسته‌ها و تقاضاهای امریکا نسبت به چگونگی ارائه مذاکرات برجام طرح یا ایده جدیدی را مطرح کنند یا پیشنهادهای ایران را بپذیرند. نتایج سفر آقای باقری به کشورهای اروپایی تا حدودی می‌تواند نگاه ایران نسبت به اروپا را مشخص کند که تا چه حد می‌تواند به میانجیگری اروپا در مذاکرات و احیاء برجام امیدوار باشد؛ اما باید این نکته را متذکر شد که تحریم‌هایی که ما با آن مواجه هستیم، تحریم‌های امریکا است نه اروپا و اگر هرگونه تهدیدی بخواهد در مواضع امریکا صورت بگیرد بعید به نظر می‌رسد که اروپا از اهرم فشار علیه امریکا برخوردار باشد و بخواهد از آن اهرم استفاده کند. به‌هرحال باید این سفرها را مثبت اندیشید به این امید که به یک درک واقع‌بینانه از فضای سیاسی حاکم بر اروپا و امریکا نسبت به برجام در ایران دست پیدا شود.
انتظار نمی‌رود در این سفر نگاه دولت‌های اروپایی نسبت به دیدگاه جمهوری اسلامی در خصوص چگونگی احیاء برجام تغییر کند. دولت‌های اروپایی بارها مطرح کرده‌اند که مذاکرات احیاء برجام در وین باید از همان نقطه‌ای شروع شود که در دولت گذشته پایان یافت. چین و روسیه نیز چنین خواسته‌ای را مطرح کردند؛ اما دولت جدید شاید نگاه متفاوتی داشته باشد و می‌کوشند به‌نوعی مذاکرات را پیش ببرند که به رفع همه تحریم‌ها و گرفتن تضمین از امریکا در خصوص خارج نشدن از برجام دست پیدا کنند، اما بعید به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها بخواهند همه تحریم‌ها را که خواست ایران است لغو کنند.