مجمع از دیروز تا امروز و فردا
مجمع تشخیص مصلحت نظام که روزی باهدف داوری و حل اختلاف مجلس و شورای نگهبان ایجادشده بود در سال ۱۳۶۸ پس از تغییر قانون اساسی، وظایف این نهاد دولتی افزایش پیدا کرد و از سال ۱۳۸۵، نظارت بر حسن اجرای سیاست‌های کلی نظام که از اختیارات رهبر است، توسط رهبر انقلاب به این مجمع واگذار شد. اولین رئیس مجمع، آیت‌الله خامنه‌ای بود و بعدازآن به مدت ۲۷ سال آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بر صندلی ریاست آن تکیه زد. پس از درگذشت او، محمدعلی موحدی کرمانی رئیس موقت مجمع شد و محمود هاشمی شاهرودی با این‌که حکم 5 ساله ریاست مجمع به نام او خورد اما کمتر از دو سال ریاست را بر عهده داشت و با درگذشت او در اواخر سال 97، حکم ریاست به نام صادق لاریجانی صادر شد؛ اما تغییرات در مجمع تشخیص در این سال‌ها فقط محدود به انتقال جلسات از کاخ مرمر به ساختمان مجلس قدیم نبوده است. مجمع تشخیص مصلحت نظام که در ادواری مانند اعلام مخالفت با پذیرش FATF از سوی ایران در سر خط خبرها قرار داشت، این روزها، خبری از این نهاد نیست این پرسش وجود دارد که در اوضاع حساس کنونی مجمع تشخیص، مشغول چه کاری است؟
مجمع تشخیص مصلحت نظام یکی از نهادهای قدرت در ساختار سیاسی کشور است. نهادی که هنوز برخی از اعضای آن برای مردم ناشناخته‌اند و کمتر علاقه‌ای به دیده شدن و در معرض قرار گرفتن دارند اما در مهم‌ترین تصمیمات کلان کشوری اثرگذار هستند. طی سال‌های اخیر، این نهاد، رخدادهای مهمی را تجربه کرده است. صدر عضو مجمع تشخیص نظام گفت: بدون برجام و تصویب FATF نمی‌توان امید داشت که مشکلات اقتصادی سر و سامان بگیرد. و صادق لاریجانی گفت: تورم نگران کننده است. فرودین ماه سال گذشته محسن رضایی دبیر سابق مجمع تشخیص مصلحت نظام دستور برای بررسی راه‌های سرعت بخشیدن به مبارزه با کرونا و تحقق شعار جهش تولید ابلاغ کرد. موضوعی که به مجمع ابلاغ نشده بود و خود این نهاد در دستور کار قرارداد. البته تیرماه سال جاری نیز رئیس مجمع بر لزوم اقدام فوری دولت مستقر و دولت آینده برای رفع مشکلات معیشتی مردم به ویژه قشرهای ضعیف و محروم تأکید کرد.
روایت احمد توکلی از کارکرد مجمع
احمد توکلی عضو تشخیص مصلحت نظام می‌گوید «برخی موضوعات مجمع، موردتوجه عمومی است و گاهی مباحثی در دستور کار مجمع قرار می‌گیرد که توجه عموم را به خود جلب نمی‌کند. به همین دلیل این احساس شکل می‌گیرد که مجمع، فعال نیست یا جلسه‌ای برگزار نمی‌کند.» توکلی درباره شائبه حضور کمرنگ مجمع تشخیص مصلحت نظام در حوزه حل مشکلات معیشتی مردم تأکید می‌کند: «این ایراد به مجمع وارد است اما مجمع یک کار و وظیفه اصلی دارد که آن هم مشاوره به رهبری است. وظیفه دیگر مجمع تشخیص مصلحت نظام هم مصلحت سنجی است تا مصوبات مجلس خلاف اصول قانون اساسی نباشد». «مواردی وجود داشته که مجمع تشخیص در مسائلی خارج از چارچوب وظایفی خود ورود کرده است؛ اما در بسیاری از موارد نیز مجمع ورود نمی‌کند. من به اعضای مجمع به همین دلیل اعتراض کردم. چراکه اعضای مجمع، مشاور رهبری هستند و نباید حتماً از ما درخواست استشار شود، مواردی را که متوجه می‌شویم باید به رهبری بیان کنیم، ما مشاور هستیم.» «اعضای مجمع در مقام مشورتی، منفعل هستند. مردم از مجمع انتظارشان بالاست که مسائل را بسنجند. معتقدم مجمع باید بیشتر تحرک داشته باشد، جلسات بیشتری برگزار کند و مشورت بیشتری به مقام رهبری بدهد.»
مصباحی مقدم: مجمع موضوعات موردبررسی را خود انتخاب نمی‌کند
غلامرضا مصباحی مقدم دیگر عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، نظری متفاوت در برابر احمد توکلی دارد. او می‌گوید: «انفعال مجمع واقعیت ندارد. جلسات مجمع به صورت فعال و هر دو هفته یک‌بار برگزار می‌شود و تمامی اعضا حضور پیدا می‌کنند. هیچ مشکلی از لحاظ برگزاری جلسات و خروجی آن وجود ندارد.»
مجمع تشخیص و دولت سیزدهم
ابراهیم رئیسی زمانی که به عنوان رئیس دولت بر جایگاه خود تکیه زد، در اولین جلسه تشخیص مصلحت نظام به عنوان رئیس‌جمهور شرکت کرد. اهمیت شرکت او در این جلسه زمانی معنادارتر شد که حسن روحانی رئیس دولت گذشته، علاقه‌ای به حضور در این جلسات نداشت و غیبت‌های او در جلسات مجمع تشخیص، پیامدهایی داشت که ناتوانی دولت در مجاب کردن اعضای مجمع تشخیص به ضرورت موافقت با پذیرش FATA یکی از آن‌هاست. از سوی دیگر محسن رضایی، دبیر سابق مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز حالا به دولت نزدیک‌تر از دوره گذشته است و به عنوان معاون اقتصادی رئیس‌جمهوری منصوب‌شده تا در تصمیمات مهم اقتصادی یاریگر دولت باشد و از این حیث می‌توان وجود او را به عنوان یار کمکی دولت مفروض دانست.