مصطفی دانش گر، محقق و پژوهشگر حوزه علوم انسانی
حرف آقای روحانی که گفته: "احیای برجام یک سال قبل امکان پذیر بود." باید بگویم که اگر این حرف را به این معنی بگیریم که امروز از نظر آقای روحانی احیای برجام امکان پذیر نیست و محدودیت بر برجام قائل بشویم، باید بگویم که ارزیابی ایشان درست است و صحبت آقای روحانی از دو جهت با واقعیت های موجود منطبق است. هم از منظر اینکه ایشان از اتفاقات و جریانات پشت پرده در سیاست داخلی کشور اطلاع دارند و هم از منظر اتفاقاتی که در ایالت متحده به عنوان یکی از دو طرف اصلی مذاکرات برجام در جریان است.
نویسنده نخست به سیاست خارجی می پردازد که چرا احیای برجام امروز سخت تر از هر زمان دیگری شده است. ارزیابی انتخابات مقدماتی کنگره نشان می دهد کاندیدا هایی که مورد حمایت آقای ترامپ بودند امروز در کنگره پیشتاز اند و توانسته اند در خیلی از جاها رقیبان خود را از میدان به در کنند. به نظر می رسد کنگره اکثریت حزب دموکرات را که امروز هم شکننده است با مشکلی جدی و با بحران روبرو کرده است و عملا دست بایدن از یک سال قبل بسته تر شده است.
سناریو هایی بدتر از این هم پیش رو است از جمله بازگشت ترامپ و یا کاندیدایی از جمهوری خواهان که نزدیک به ترامپ و تفکرات او است و احتمالا ایران ستیزی از شاخصه های اصلی دولت بعدی در آمریکا باشد. از این رو این حرف آقای روحانی با توجه به وضعیت داخلی آمریکا ارزیابی درستی است. امروز آقای بایدن نمی تواند به راحتی یک سال قبل هر امتیازی را بدهد. کنگره چند روز قبل به شدت در برابر خارج کردن نام سپاه پاسداران از لیست گروه های تروریستی، ایستادگی کرد. این تهدید ها با به اکثریت رسیدن جمهوری خواهان آسانتر می شود و می تواند به مرحله اجرا برسد.
اما در سیاست های داخلی کشور نیز نشانه هایی دیده می شود که اقای روحانی به خوبی بر آن موارد توجه کرده است. جنگ قدرت بین اصولگرایان در جریان است و با وجود یک دست شدن حاکمیت باز هم نزاع ها فروکش نکرده و همچنان ادامه دارد ماجرای خرید سیسمونی توسط خانواده آقای قالیباف از ترکیه آخرین نمونه از داستان این جنگ قدرت است. همچنین افشاگری هایی که در ماه های اخیر توسط اصولگرایان نسبت به هم انجام می شود همه حکایت از این دارد که حتی اگر تصمیم به توافق باشد ابزار های لازم برای چنین توافقی در اختیار نیست. یعنی تضاد منافع در میان گروه ها به اندازه ای بالا است که همه این گروه ها می خواهند امتیاز توافق را به نفع خود تمام کنند. این دسته بندی ها و صف آرایی ها ما را با خلل تصمیم گیری در کشور مواجه کرده است و امکان اخذ تصمیم درست را غیر ممکن کرده است.
متاسفانه دولت سیزدهم ساده انگارانه گمان می کند مشکلات اقتصادی کشور و گره های موجود با اخذ مالیات قابل حل و فصل است و همین به آقای روحانی این پیام را می دهد که امروز دولت خیال می کند به توافق نیازی ندارد و اگرچه نمی تواند روند توافق را اجرایی کند بلکه نیازی هم به اجرایی شدن توافق نمی بیند. از این رو ارزیابی آقای روحانی کاملا درست است و احیای برجام امروز سخت تر از یک سال قبل است. چون یک سال قبل هم در آمریکا دست دولت برای دادن امتیازات باز تر از امروز بود و هم در ایران به جهت لجستیکی تیمی عهده دار مذاکرات بود که می توانست کار را پیش ببرد و دولت وقت نیز کسری بودجه را ملموس می دانست و در حاکمیت نیز وضعیت جنگ قدرت به شکل امروزی وجود نداشت.