سید غلام حسین حسنتاش، کارشناس ارشد حوزه انرژی
نیاز اروپا به انرژی روسیه، به ویژه گاز صادراتی روس‌ها آنقدر بالاست که اتحادیه اروپا سال‌ها مجبور بود در تصمیمات و سیاست گذاری‌های خود در ارتباط با روسیه با احتیاط عمل کرده‌اند.
بعد از جنگ اوکراین فشارها بیش از اینکه بر روی روس‌ها باشد، متوجه اروپا شده است. در این مدت روسیه برای فشار بر اروپا صادرات گاز به لهستان، بلغارستان و هلند را به طور کامل قطع کرده است. در روزهای اخیر نیز روسیه تحویل گاز به آلمان و ایتالیا را کاهش داده و فرانسه هم مدعی است که در یک ماه اخیر گاز از روسیه دریافت نکرده است.
تا اینجا نتیجه تحریم‌ها علیه روسیه منجر به تجدید نظر در تصمیمات پوتین نشده و تاثیری بر سرنوشت جنگ در اوکراین نگذاشته است. شاید بتوان گفت عدم نتیجه گرفتن در گفتگوهای احیای برجام و لغو نشدن تحریم‌های ایران از جمله عواقب این بحران باشد.
جنگ اوکراین و به دنبال آن تحریم‌های غرب برای روسیه، برای زیان به اقتصاد اروپا داشته است و کشورهای فقیر اتحادیه اروپا را با چالش‌هایی جدی روبرو کرده است. از این رو بی سبب نیست که رهبران و سیاستمداران اتحادیه اروپا را در جستجوی راه‌هایی برای رهایی از این بحران می‌بینیم.
مناقشه اوکراین تا این لحظه تأثیر بر بازار نفت و گاز دنیا داشت. البته قبل از این بحران هم قیمت‌های جهانی نفت و گاز به دلیل کمبود عرضه نسبت به تقاضا، افزایشی بود. که این بحران به وضعیت موجود دامن زد، اما اینکه قیمت‌ها تا چه میزان بیشتر شود، بستگی به میزان گسترش و طولانی شدن بحران دارد.
اروپائی‌ها در سال ۲۰۰۹ که روسیه در ابتدای سال نوی میلادی به بهانه‌هایی جریان گاز به اروپا را قطع کرده بود، به فکر متنوع سازی مبادی تأمین انرژی افتاده بودند و در سال ۲۰۱۴ و در جریان بحران شبه جزیره کریمه عزمشان را جزم کردند تا وابستگی به انرژی روسیه را کاهش دهد. به دنبال بحران اوکراین، اتحادیه اروپا تلاش خود را برای پیدا کردن مسیرهای متنوع دریافت انرژی، مضاعف کرده است.
این مساله فرصت هائی را برای آن دسته از کشورهایی که از این بازار دور بودند فراهم کرد. امروز نروژ با اتحادیه توافق کرده که گاز بیشتری به اروپا صادر کند. در مورد خط لوله تنها کشورهائی که شاید اروپا بتواند گاز بیشتری از آنها وارد کند، جمهوری آذربایجان و نروژ هستند. اما الجزایر و لیبی که از طریق خط لوله در بستر دریای مدیترانه به اروپا وصل هستند، نمی‌توانند گاز بیشتر به اروپا صادر کنند.
امروز که اروپا به دنبال متنوع سازی سبد انرژی است ایران این امکان بالقوه را در اختیار دارد که در میان مدت بتواند در بازار انرژی اروپا حضور داشته باشد. تحریم‌ها مثل سد در برابر صادرات انرژی ایران به اروپا عمل می‌کند. اروپا از ابتدای آغاز گفتگوهای برجام تمایل بالایی برای نتیجه گرفتن داشت. این اشتیاق با بحران اوکراین شکل دیگری گرفت. امروز هم در صورت رفع تحریم هیچ کشوری نمی‌تواند ایران را از بازار انرژی محروم کند.
اگر چه در رابطه با صادرات گاز متأسفانه ایران فرصت‌های طلایی گذشته را از دست داده است و به نظر نویسنده اروپا در مورد خرید گاز روی ایران حساب آن‌چنانی باز نکرده، زیرا بستر صادرات فراهم نیست. اما در مورد نفت خام وضعیت فرق می‌کند و در صورت به نتیجه رسیدن مذاکرات و به وجود آمدن گشایش در صادرات نفت خام و فرآورده‌های نفتی، نفت ایران می‌تواند بخشی از نیاز اروپا را تأمین کند. بنابراین حال که مسئول اتحادیه اروپا به تهران آمده باید از این فرصت طلایی استفاده کرد و به بازار انرژی اروپا ورود کرد.