همایون دارابی، رییس پیشین اتحادیه مرغداران گوشتی
نظام تولید و توزیع گوشت مرغ پیچیدگی های خاص خود را دارد. تنها راه حل مشکلات این ایجاد تدوین زنجیره های تولید است. گوشت مرغ باید در حلقه هایی جدا تولید شود. این زنجیره ها در عین اینکه به هم متصل هستند از هم تاثیر نمی پذیرند. در این حلقه ها تولید کننده گوشت مرغ خود باید واحد جوجه کشی و کشتارگاه داشته باشد. کارخانه خوراک طیور در هر زنجیره مستقل از زنجیره قبلی و بعدی است. قیمت تمام شده تولید هر زنجیره ای روی محصول نهایی همان زنجیره محاسبه می شود.
امروز این تفکیک حیاتی برای این صنعت طراحی و اجرا نشده از این رو روزی توزیع کننده نهاده می خواهد حداکثر سود را ببرد و روزی سود از آن تولید کننده جوجه یک روزه است. روزی کشتارگاه سود می کند و روزی هم تولید کننده گوشت مرغ سود می برد. ولی در این روند معمولا تولید کننده محصول نهایی که همان گوشت مرغ است، نمی تواند قیمت را بر اساس هزینه تنظیم کند و ضرر می دهد.
تولید گوشت مرغ فرایندی است که دوره ای انجام می شود،این بازار یک روز به مشکل تامین خوراک دامن بر می خورد. با مشکلاتی که کشور دارد روز دیگر در تولید کننده با چالش روبرو می شود و قیمت مرغ نمی تواند تابعی از یک دستور تعیین شده باشد.
در مقاطعی قیمت محصول بالا می رود و تولید کننده حمایتی نمی شود. صدای مصرف کننده بلند می شود و تعزیرات وارد کار می شود. تا جاییکه ضرر سهم تولید کننده باشد صدای کسی در نمی آید ولی تا هزینه تولید روی محصول نهایی نشست بازار واکنش نشان می دهد.
این وضعیت باید ما را به سمت زنجیره های تولید هدایت کند. قدم های تئوریک این زنجیره ها برداشته شده ولی کار قابل توجهی در این زمینه صورت نگرفته و بازار تولید و مصرف در اختیار این زنجیره علمی و تجربی نیست.
امروز کسی که گوشت مرغ تولید می کند شاهد افزایش هزینه ها است. قیمت نهاده ها، دستمزد کارگران، هزینه سوخت و استهلاک ماشین آلات و... روی تولید واحد اثر می گذارد. در این بین یقینا واحد های مدرن و به روز با بهداشت بالا و تلفات کم سود بیشتری می برند. ضریب تبدیل بحث مهمی است. در روند زنجیره ای، ضریب تبدیل بالا می رود و واحد ها به استاندارد قابل قبولی می رسند و واحد صنعتی محسوب خواهند شد.
نظام قیمت گذاری براساس یک واحد استاندارد قیمت گذاری می کند.ملاک قیمت گذاری یک واحد استاندارد با درصد تلفات پایین و حدود 4% است. ضریب تبدیل را 1.7 کیلو دان برای 1 کیلو گوشت در نظر می گیرند. هزینه سوخت و... را برای یک واحد استاندارد در نظر می گیرند و قیمت تمام شده می دهند در حالیکه رقم بالایی از واحد های تولیدی گوشت مرغ در کشور از این استاندارد برخوردار نیستند.
گویی تصمیم گیرندگان نهاده های وارداتی این صنعت را نمی بینند. دانه سویا و کنجاله سویا کاملا وارداتی است. واحد های تولیدی گوشتی کاملا به ذرت وارداتی وابسته هستند. نهاده ها متاثر از نرخ ارز و شرایط سیاسی و اقتصادی کشور دچار نوسان قیمت و کمبود های وارداتی می شوند. بانک مرکزی به موقع این ارز را تامین نمی کند که درصدی روی هزینه های واحد می آید.
از سویی نهاد قیمت گذار بنا بر شرایط استاندار قیمت داده است.بالا رفتن هزینه تولید کننده در تصمیمات دولتی دیده نمی شود. جمع این مشکلات باعث شده تا تعادل عرضه و تقاضا به هم بخورد و مثل این روزها گوشت مرغ کم می شود.