تورم احساس شده از سوی مردم نزدیک به دو برابر نرخ تورم رسمی اعلام‌شده در کشور است. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی اعلام کرده است عدم انطباق تورم اعلام‌شده توسط نهادهای آماری با نرخ تورم احساس شده از سوی افراد جامعه یکی از مسائلی است که در سال‌های اخیر ایجادشده است. اقتصاد ایران در بیش از پنجاه سال گذشته درگیر نرخ‌های بالا و دورقمی بوده است و از این حیث رکورددار نرخ‌های تورم دورقمی در جهان است. در سال‌های اخیر افزایش نرخ تورم به بالاتر از ۴۰ درصد و پیش‌بینی ماندگاری این رقم در اقتصاد ایران، موج تازه‌ای از فشار تورمی را رقم‌زده است.
تورم تک‌رقمی در دولت یازدهم
نرخ تورم در ایران در دولت یازدهم روندی کاهشی داشت و حتی نرخ تورم تک‌رقمی شد اما از سال ۱۳۹۷ و پس از خروج ترامپ از برجام، تکانه ارزی، مسیر تورمی در ایران را دستخوش تغییر کرد.
بر اساس افکار سنجی‌های انجام‌شده در مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در مردادماه سال گذشته نرخ تورم احساس شده توسط مردم ۸۶ درصد بوده است. این در حالی است که بانک مرکزی و مرکز آمار در این ماه نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه را ۴۶ و ۵۱ درصد اعلام کرده‌اند.
مطالعات مختلف نشان می‌دهد انتظارات تورمی شکل‌گرفته در افراد متأثر از درک افراد از تورم گذشته است. ازاین‌رو سیاست‌گذار پولی باید برای اجرای سیاست پولی نرخ تورم احساس شده در افراد را به‌طور مستمر رصد نماید.
نکته اینجاست که بر اساس اعلام صورت گرفته در این گزارش تفاوت تورم احساسی با نرخ تورم نهادهای رسمی تنها منحصر به ایران نبوده و حتی در اقتصادهای توسعه‌یافته مانند اتحادیه اروپا، کانادا و حتی ژاپن این تفاوت جدی است.
دلایل فاصله برداشت مردم از تورم با آمار رسمی
الگوی مصرف متفاوت افراد و گروه‌های جمعیتی مانند مستأجران، افراد دارای فرزند، خانوارهای زن سرپرست و ... نشان می‌دهد نرخ تورم که میانگینی از رشد قیمت‌ها در کل اقتصاد است، لزوماً از تورم گروه‌های مختلف نمایندگی نمی‌کند. به‌عبارت‌دیگر مالک بودن یا مستأجر بودن درک متفاوتی از رشد قیمت را در افراد ایجاد می‌کند چراکه ذهنیت متفاوت افراد در خصوص نحوه لحاظ رشد قیمت مسکن در شاخص قیمت مصرف‌کننده از دیگر دلایل این تفاوت در نرخ است. درواقع افراد برای بیان درک خود از تورم به رشد قیمت کالاهایی رجوع می‌کنند که به‌صورت متداول خریداری می‌کنند. این موضوع سبب شده شاخص قیمت روزمره معرفی و با استفاده از آن نرخ تورم محاسبه شود.
از سوی دیگر مطالعات نشان می‌دهند افراد در زمان اعلام احساس خود از نرخ تورم در مقایسه باقیمت‌های کاهشی یا ثابت اغلب به قیمت‌های افزایش‌یافته توجه می‌کنند.
سنجش نرخ تورم بر اساس گروه جمعیتی
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی پیشنهاد کرده است محاسبه و انتشار نرخ تورم بر اساس گروه جمعیتی مختلف صورت گیرد. به‌عنوان‌مثال نرخ تورم برای مستأجرها، نرخ تورم برای خانوارهای دارای فرزند، نرخ تورم برای خانوارهای زن سرپرست و ... نیز موردمحاسبه قرار گیرد.
درعین‌حال پیشنهادشده شاخص قیمت روزمره و شاخص قیمت درک شده به‌طور ماهیانه محاسبه و منتشر شود. همچنین لازم است اطلاعاتی در مورد چشم‌انداز و روندهای آتی تورم به خانوارها برای پایین نگه‌داشتن تورم در افق میان‌مدت در دستور کار قرار گیرد.