انفجار در یکی از کانتینرهای حاوی مواد خطرناک به مرگ و جراحت کارگران و تخریب هزاران کانتینر انجامید، انفجارضربه‌ای مهلک به فعالان اقتصادی به‌ویژه تجار و بازرگانان وارد کرد. کارشناسان علت رسوب کالا در بندر، گمرگ، کمبود ارز و سوء مدیریت را عامل انفجار می‌دانند. خسارت وارد شده حدود 4 میلیارد دلار برآورد شده است. تنها خسارت 2 هزار خودرو که در بندر بوده است 200 هزار میلیارد تومان برآور خسارت شده است.
هشدار رئیس‌جمهور
مسعود پزشکیان، رئیس دولت چهاردهم، با حضور در بندر شهید رجایی نسبت به حجم بالای کانتینرهای معطل‌شده ابراز نگرانی کرد. بیش از 200هزار کانتینر برای 50 تا 150 روز در بنادر متوقف می‌شوند. این در حالی است که زمان توقف کالاها در کشورهای همسایه مثل امارات 2 تا 3 روز است!
تحلیلگران اقتصادی ریشه این بحران را در ضعف مدیریت، نظارت ناکافی و بروکراسی پیچیده می دانند. تداوم این وضعیت، فشار مضاعفی بر واردکنندگان و بازار داخلی وارد کرده و خطر اختلال در تأمین کالاهای اساسی را افزایش می‌دهد.
انفجار دوباره
یک دستگاه ریچ استکار در بندر شهید رجایی عامل آتش‌سوزی در این بندر شد. یک دستگاه ریچ استاکر در محدوده محوطه شرکت «خلیج پژم خط نقری» دچار حریق و عامل از سرگیری آتش سوزی در این بندر شد.
به گفته شاهد عینی در این بندر، اطفای حریق در محوطه مذکور اقدام شده است.
کمبود ارز مانع تجارت
محمدرضا فاروقی، رئیس کمیسیون گمرک اتاق بازرگانی ایران از افزایش زمان تخصیص ارز به برخی کالاها خبر داد و گفت: زمان ترخیص کالا در برخی موارد به چهار ماه رسیده است. این تأخیرها روند تولید و تجارت را مختل کرده و تعهدات تجار در سطح داخلی و بین‌المللی را با چالش مواجه ساخته است. پیچیدگی‌های ارزی و مقررات ناکارآمد مانع تجارت شده است. وی خواستار بازنگری در فهرست کالاهای مشمول ترخیص ۹۰ درصدی شد و هشدار داد که حذف برخی ماشین‌آلات تولیدی از این فهرست، مشکلات بیشتری برای فعالان اقتصادی ایجاد کرده است.
ضعف مدیریت
رضا رستمی، رئیس کمیسیون حمل‌ونقل، ترانزیت و لجستیک اتاق ایران درباره وضعیت ترخیص کالا در بنادر گفت: «طبق ماده ۲۴ قانون امور گمرکی، ترخیص کالا باید ظرف سه ماه انجام شود، اما در مناطق ویژه اقتصادی این مهلت با اختیار مدیران منطقه قابل تمدید است. کالاهای اساسی به دلیل دریافت ارز و مشکلات مربوط به بانک مرکزی تا حدی تأخیر دارند، اما بخش عمده‌ای از کالاهای موجود در کانتینرها کالاهای اساسی نیستند. در کشورهایی مانند امارات (دبی) ظرف یک هفته کالا از بندر ترخیص می‌شود. دلیل این سرعت، مدیریت قوی و نظارت مؤثر است، مسائلی که متأسفانه در بنادر ایران با ضعف جدی روبه‌رو هستند. ترخیص نشدن کالا در بنادر بیشتر به ضعف مدیریت برمی‌گردد. کنترل و بازرسی‌ها به موقع انجام نمی‌شود و همین باعث افزایش ماندگاری کالا در بنادر شده است. برخی واردکنندگان هم به منظور کسب سود بیشتر، کالاهای خود را در بندر دپو می‌کنند تا بعداً در زمان افزایش قیمت آنها را ترخیص و با نرخ بالاتر بفروشند. همچنین اگر ارز به موقع تأمین نشود، کالاها در بندر می‌مانند و دپو می‌شوند. اگر کالایی ارز آن تأمین شده و مدارکش کامل است اما همچنان در بندر نگهداری می‌شود، یک رانت پشت ماجرا وجود دارد. در غیر این صورت، هیچ واردکننده‌ای حاضر نیست بدون دلیل هزینه انبارداری بدهد. برخی واردکنندگان مدعی‌اند بدون «رابط» یا «دلال گمرکی» امکان ترخیص سریع وجود ندارد. متأسفانه چنین مواردی وجود دارد. عمده مشکلات به نبود مدیریت صحیح بازمی‌گردد.
حکمرانی داده
معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات گفت: ضرر ۳ تا ۴ میلیارد دلاری که در بندرعباس به بازرگانان وارد شد به این دلیل بود که ابزار دقیق برای ترخیص و ورود و خروج کالا به کار گرفته نشده و فاجعه‌ای این چنین شکل گرفت. چرا ۱۳۰ هزار کانتینر دپو شده است؟
محمدحسن صدر، رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران گفت: هدف ما در دولت و حاکمیت بزرگ کردن کیک اقتصاد و ایجاد سهم مناسب برای بخش خصوصی است. اقتصاد کشورهای توسعه یافته، توسعه دیجیتال زیرساخت مناسب برای تبادل داده باید وجود داشته باشد. هدف ما حکمرانی داده در کشور است تا یک بار برای همیشه برای یک داده و یک آمار اتفاق نظر داشته باشیم. همچنین باید بتوانیم از مسیر امن امکان تبادل داده را فراهم آوریم. اپراتورها باید در سال یک‌میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری کنند اکنون سرمایه‌گذاری به زیر ۲۰۰ میلیون دلار رسیده در نتیجه نمی‌توان انتظار ارتقای شبکه را داشت.