میانجی‌گری صلح راهی سازنده برای حل مناقشات از طریق گفت‌وگو به‌جای رویارویی است. یک میانجی بی‌طرف نقش مهمی در تسهیل ارتباط، کمک به درک متقابل دیدگاه‌ها و هدایت طرفین به سوی راه‌حل‌های قابل‌قبول برای همگان ایفا می‌کند. هدف، بازسازی اعتماد، رفع سوءتفاهم‌ها و دستیابی به توافقات پایدار است که دغدغه‌های اصلی همه طرف‌ها را دربر بگیرد.
میانجی‌گری می‌تواند به کاهش تنش‌ها منجر شود و در بلندمدت به همزیستی پایدارتر و مسالمت‌آمیزتر کمک کند. این روش مبتنی بر ارتباط، درک و آمادگی برای مصالحه است – با این باور که جنگ‌ها و درگیری‌ها هیچ برنده‌ای ندارند، بلکه فقط ویرانی و زیان به همراه دارند.
ویژگی‌های اساسی یک میانجی واقعی:
یک میانجی واقعی باید حداقل ویژگی‌های زیر را داشته باشد:
• بی‌طرفی: میانجی نباید به هیچ یک از طرفین گرایش یا جانبداری نشان دهد.
• مهارت‌های ارتباطی قوی: گوش دادن فعال، طرح پرسش‌های روشن و توانایی توضیح مسائل پیچیده.
• همدلی: درک احساسات و دیدگاه‌های تمامی طرف‌های درگیر.
• شکیبایی: حل درگیری‌ها نیاز به زمان دارد، بنابراین صبر اهمیت بالایی دارد.
• رازداری: آن‌چه در روند میانجی‌گری گفته می‌شود باید محرمانه باقی بماند.
• گرایش به حل مسئله: یافتن راه‌حل‌های سازنده و قابل‌پذیرش برای همگان.
• انعطاف‌پذیری: تطبیق روش‌های کاری با موقعیت خاص هر درگیری.
• قابل اعتماد بودن: طرفین باید بتوانند بر میانجی حساب کنند و به او اعتماد داشته باشند.
آن‌چه یک میانجی واقعی باید از آن پرهیز کند:
• اعمال فشار: میانجی نباید هیچ طرفی را مجبور به پذیرش راه‌حلی خاص کند. تصمیم‌گیری نهایی با طرفین است.
• رفتار غیراخلاقی: استفاده از فریب، دستکاری یا سایر روش‌های غیراخلاقی ممنوع است.
• تشدید درگیری: وظیفه میانجی کاهش تنش است، نه افزودن بر آن.
• ارائه مشاوره حقوقی: میانجی نقش وکیل ندارد و نباید مشاوره یا حکم حقوقی بدهد، بلکه تنها وظیفه او تسهیل ارتباط است.
به‌طور خلاصه، یک میانجی برای صلح باید همواره بی‌طرف، قابل‌اعتماد و محترمانه باشد تا بتواند راه‌حلی منصفانه و سازنده را امکان‌پذیر سازد.
در شرایط کنونی جهان که جنگ‌ها و درگیری‌ها فراگیر شده‌اند، این پرسش مطرح است که آیا طرف‌های درگیر و جامعه جهانی آماده پذیرش میانجی‌گری برای صلح هستند؟
در بسیاری از موارد، میانجی‌گری پیش‌تر نیز به‌طور موفقیت‌آمیز برای حل اختلافات میان دولت‌ها، گروه‌ها یا جوامع به‌کار رفته است. سازمان‌های بین‌المللی نظیر سازمان ملل متحد از مذاکرات دیپلماتیک و میانجی‌گری برای کاهش تنش‌ها و یافتن راه‌حل‌های پایدار بهره می‌برند.
با این حال، چالش‌هایی نیز وجود دارد: برخی درگیری‌ها بسیار پیچیده، ریشه‌دار یا متأثر از منافع قدرتمند هستند که روند میانجی‌گری را دشوار می‌سازد. همچنین، این فرایند مستلزم آمادگی و تمایل همه طرف‌ها برای مشارکت است.
در مجموع می‌توان گفت که جامعه جهانی در بسیاری از حوزه‌ها برای استفاده از میانجی‌گری جهت تحقق صلح به بلوغ رسیده است، اما هنوز جای پیشرفت باقی است. گفت‌وگوی بیشتر، ایجاد اعتماد، و تمایل به حل مشترک منازعات، گام‌هایی مهم در این مسیر هستند.
صلح نیازمند میانجی‌هایی نیست که به دنبال منافع شخصی خود باشند یا با تردید و ریاکاری پشت نقاب میانجی‌گری پنهان شوند. چنین افرادی معمولاً در درک احساسات طرف‌ها و عوامل محرک آن‌ها شکست می‌خورند و در نهایت به صلح آسیب می‌زنند.
توضیح: این مطلب در تاریخ ۲۴ ژوئن ۲۰۲۵ ( سوم تیر)در نشریه Theasian منتشر شده است.