کریدور زنگزور یک مسیر ترانزیتی بحث‌برانگیز در قفقاز جنوبی است که بعد از جنگ دوم قره‌باغ (پاییز ۲۰۲۰) به یکی از موضوعات ژئوپلیتیکی مهم منطقه تبدیل شد. این کریدور، طبق برداشت باکو و آنکارا، قرار است جمهوری آذربایجان را از طریق خاک ارمنستان به جمهوری خودمختار نخجوان متصل کند و عملاً راه زمینی مستقیم میان جمهوری آذربایجان و ترکیه ایجاد کند.
موقعیت جغرافیایی
-
محل: استان سیونیک (Syunik) در جنوب ارمنستان.
-
طول تقریبی: حدود ۴۰ تا ۴۵ کیلومتر.
-
این منطقه مرز مشترکی بین ارمنستان، جمهوری آذربایجان، ایران و نخجوان ایجاد می‌کند.
پیشینه سیاسی و حقوقی
-
در بیانیه سه‌جانبه ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰ بین روسیه، ارمنستان و آذربایجان، بندی وجود دارد که به رفع انسداد مسیرهای حمل‌ونقل در منطقه اشاره می‌کند. آذربایجان این بند را به عنوان حق ایجاد "کریدور زنگزور" تفسیر کرده است.
-
ارمنستان با لفظ «کریدور» مخالف است و آن را به معنای حاکمیت‌زدایی از سیونیک می‌داند. به جای آن، از «مسیر ترانزیتی تحت قوانین ارمنستان» صحبت می‌کند.
اهمیت راهبردی
-
برای جمهوری آذربایجان:
-
برای ترکیه:
-
برای ایران:
-
برای روسیه:
چالش‌ها و اختلافات
-
مخالفت جدی ارمنستان و نگرانی از تهدید تمامیت ارضی‌اش.
-
ابهام در تفسیر توافق ۲۰۲۰ و نبود نقشه دقیق کریدور.
-
افزایش تنش‌های مرزی بین آذربایجان و ارمنستان در سیونیک.
-
رقابت ژئوپلیتیک بین ایران، ترکیه و روسیه برای تأثیرگذاری بر مسیرهای ترانزیتی منطقه.
وضعیت فعلی (۲۰۲۵)
-
هنوز کریدور به شکل مورد نظر باکو و آنکارا ایجاد نشده است.
-
مذاکراتی میان باکو و ایروان با میانجی‌گری روسیه، اتحادیه اروپا و آمریکا ادامه دارد، اما اختلافات بر سر حاکمیت و امنیت مسیر پابرجاست.
-
پروژه‌های جایگزین مانند مسیر مغری تحت قوانین ارمنستان یا مسیر ایران-نخجوان فعال‌تر شده‌اند.