محسن صنیعی
عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید چمران اهواز
مقام رهبری در سخنرانی ۲۶ آبان در دیدار نخبگان جوان و استعدادهای برتر علمی، «هوش مصنوعی» را به عنوان یک مسئله مهم و آینده‌ساز نام بردند و تأکید کردند: «این مسئله در اداره آینده دنیا نقش دارد و باید به‌گونه‌ای عمل کنیم که ایران جزو ۱۰ کشور برتر هوش مصنوعی در دنیا قرار بگیرد.» در این ارتباط باید گفت که امروز با گسترش علوم کامپیوتر و به‌تبع آن سیستم‌های کامپیوتری و الکترونیکی، کاربرد هوش مصنوعی، در همه حوزه‌ها و ساختارها گسترش پیداکرده است. اکنون گسترش هوش مصنوعی باعث شده مفهوم هوشمند سازی در همه ساختارها گسترش پیدا کند. مفاهیم «هوش مصنوعی»، «هوشمند سازی» و «سیستم‌های هوشمند» با یکدیگر گره خورده و لازم و ملزوم هم به شمار می‌روند. هوشمند سازی به معنای به‌کارگیری سیستم‌های داده و اطلاعات برای مدیریت همه حوزه‌های صنعتی، اقتصادی، اجتماعی و رسانه‌ای است، به طوری که ساختارهای مدیریت موجود با بهره‌برداری حداکثری از خدمات حوزه فناوری اطلاعات، داده‌های لحظه‌ای و دقیق از رفتار همه ساختارها را داشته باشند و بتوانند برای مدیریت امور، رفتار بهینه ساختارها و تسهیل امور و ارتقاء سطح عملکرد ساختارها در راستای ارتقاء شاخص‌های زندگی فردی و اجتماعی، ارتباط دوسویه و متقابل با کاربران را داشته باشند. با گسترش مفهوم هوشمند سازی، مفاهیمی چون موبایل‌های هوشمند، شبکه‌های هوشمند، شهر هوشمند، ساختمان هوشمند، اتومبیل هوشمند، لوازم خانگی هوشمند، اینترنت اشیاء و نیز دولت هوشمند، هوشمند سازی صنعت و نقش ربات‌ها در تولید صنعتی، هوشمند سازی در حوزه درمان و سلامت، هوشمند سازی در حوزه آموزش، هوشمند سازی در تولید انرژی و مدیریت منابع انرژی و آب، هوشمند سازی در حوزه کنترل ترافیک و ... گسترش پیداکرده است. در حال حاضر شاهد هستیم که چگونه در دنیای ارتباطات بعد از چندین نسل ارتباطات موبایل، شاهد تحولات پیش رو هستیم، عملاً همه اشیایی که به کار می‌روند خود به عنوان یک دریافت‌کننده و ارسال‌کننده اطلاعات عمل خواهند کرد تا بتوانند عملکرد کنترل از راه دور را انجام دهند و بر این اساس است که سخن خودروهای بدون راننده مطرح می‌شود. تحولاتی که امروز درزمینه هوشمند سازی در دنیا شاهد هستیم، دنیای دیگری متفاوت از دنیای کنونی ساخته است، دنیای رسانه، تغییریافته، انحصار رسانه‌ها به پایان رسیده است و نمی‌توان تصور این را داشت که مردم تنها شنونده شبکه‌های رسانه‌ای هستند. فناوری تولیدات صنعتی تغییریافته و دخالت انسان هرروز در کارها کمتر می‌شود، امکان جراحی از راه دور مهیا شده است و حتی این امکان مهیا شده است که یک گروه جراحی، از نقاط مختلف دنیا، در یک اتاق عمل حضورداشته باشند؛ اما برای گسترش هوشمند سازی و سیستم‌های هوشمند و به‌کارگیری هوش مصنوعی، چه ملزوماتی نیاز است؟ اولین شرط هوشمند سازی دستگاه‌ها، بها دادن به فناوری‌های مرتبط باهوش مصنوعی و تربیت انسان‌های هوشمند است که بتوانند از این ساختارهای هوشمند به خوبی بهره ببرند. شرط دیگر هوشمند سازی پذیرفتن دنیای اطلاعات و پذیرفتن اینترنت پایدار با سرعت بسیار بالا است. در دنیایی که ساختارهایی در ارتباطات مطرح می‌شود که سرعت اینترنت دو مگابیت بر ثانیه را به عنوان افتخار می‌داند، نمی‌توان در دنیای هوشمند سازی عمل کرد. فناوری هوش مصنوعی و هوشمند سازی، نوک علم و فناوری نوین است، لذا باید دنبال علم و فناوری به‌روز بود. ما می‌توانیم به سهم خود در تولید علم و فناوری نقش داشته باشیم، اما برای بهره‌گیری از علم و فناوری روز، نیازمند ارتباط کامل با همه صاحبان علم و فناوری هستیم. وجود تحریم‌ها مانع از پیشرفت علم و فناوری در کشور است. مهم‌تر از تحریم‌ها، سیاست‌هایی است که باعث مهاجرت نخبگان ازجمله پزشکان، استادان دانشگاه‌ها و جوانان دارای مدارک دانشگاهی از کشور می‌شود که عملاً باعث قرار گرفتن کشور در چرخه توسعه‌نایافتگی خواهد بود. در بهره‌برداری از سیستم‌های هوشمند، نباید فراموش کرد که اگرچه سیستم‌های هوشمند، با به‌کارگیری اطلاعات بسیار زیاد از افراد و ساختارها، باعث تسهیل در امور اقتصادی و اجتماعی مردم می‌شود ولی یکی از معایب سیستم‌های هوشمند، وجود انبوه اطلاعات از هر شهروند است که در اختیار ساختارهای حکومتی قرار می‌گیرد و به این ترتیب، حکومت‌ها ممکن است از این ابزار علیه شهروندان استفاده کنند، پس یکی از الزامات هوشمند سازی، وجود یک رابطه مطمئن میان مردم و حکومت است.