الهه محمدی: «در دولت جدید شخص آیتالله رئیسی در تماس با رئیسجمهور چین درخواست خرید ۹۰ میلیون دوز واکسن را مطرح کرد و با پذیرش «شیجینپینگ» روند واردات واکسن «سینوفارم» یکباره متحول شد. در دولت روحانی، اما نهتنها چنین اتفاقی نیفتاد بلکه علاوه بر برخی اظهارات علیه چینیها، جهت درخواستها برای خرید واکسن بیشتر به سمت کشورهایی بود که عملاً نیاز ما را برآورده نکردند.» کیانوش جهان پور، سخنگوی سابق وزارت بهداشت در گفتوگو باخبر آنلاین بابیان اینکه واردات واکسن آن هم در شرایطی که تقاضای بازار جهانی قابلمقایسه با تولید نبود، چیزی نیست که یکشبه یا طی یک هفته انجام شود، میگوید: «هفتهها و ماهها تلاش و توافقاتی انجامشده بود که نهایتاً منجر به شروع واردات واکسن تا پایان دولت قبل با رقمی حدود ۳۰ میلیون دوز شد. زمانی که واکسیناسیون در چین به حد قابل قبولی رسید، انتشار آن در بازار جهانی افزایش پیدا کرد. اصل واردات واکسن چیزی نبود که یکشبه و با تغییر دولت انجام شود. قطعاً دولت جدید هم اهتمام جدی داشت که توافقات سریعتر انجام شود و من جایی را سراغ ندارم که کمکاری در این زمینه صورت گرفته باشد.»
نماینده مجلس: پول کلانی به جای واکسن خرج خرید رمدسیور شد
او ادامه میدهد: «واردات واکسن تابعی از محدودیتهای کشور در عرصه بینالمللی و تابعی از ظرفیتهای تولید بینالمللی در عرصه واکسن بود. جنس قضاوتها چه آنهایی که به نفع دولت قبل و چه آنهایی که صرفاً به نفع دولت جدید است، سیاسی است. اگر بخواهیم از جنس واقعیت صحبت کنیم، واکسیناسیون پروسهای است که برنامه جامع آن از دیماه ۱۳۹۹ تدوین و منتشرشده بود و وعده هم داده شد که ایران زودتر از بسیاری از کشورها این واکسیناسیون را به اتمام خواهد رساند. چنانچه که این اتفاق هم افتاد. الآن هم محدودیتها برداشته نشده است؛ از محلهایی که محدودیتها کمتر بوده واکسن تأمینشده است.»
همایون سامه نجفآبادی، عضو کمیسیون بهداشت مجلس دراینباره بابیان اینکه تصمیم واردات با وزارتخانه است و بهتبع وزارتخانه در این مسئله دخیل بوده است به خبر آنلاین میگوید: «این را که دولت قبل از کدام طرف تحت فشار بوده که واردات واکسن انجام نشود، نمیدانم اما انتقال و تأمین ارز مشکلی بوده که از سوی وزارت بهداشت دولت قبل برای وارد نکردن واکسن اعلامشده است.»
علیرضا رئیسی، معاون سابق بهداشت وزارت بهداشت وارد نشدن واکسن کرونا بهاندازه کافی در دولت قبلی را موضوعی غیرقابل درک نمیداند و در گفتگو باخبر آنلاین میگوید: «هنوز از عمر واکسیناسیون دو سال نگذشته است. از همان اول که بحث واکسیناسیون مطرح بود معلوم بود که کشورهای سازنده واکسن بیشتر به کشور خودشان فکر خواهند کرد و البته این نگاه جای نقد دارد که کشوری که تولیدکننده واکسن است اول به مردم خودش واکسن میزند و چنانچه واکسنی اضافه آمد شاید آن را صادر کند و به دیگران بفروشد. بنابراین از اول پیشبینی میشد و به همین دلیل سبد کمک کو واکس درست شد. بهتبع کشور ما در آن هم شرکت و ثبتنام کرد که عضو کشورهایی باشد که بتواند از سبد کو واکس استفاده کند.»
ماجرای خرید دارو به جای واکسن
مردادماه امسال، حمیدرضا شریفیمقدم، دبیر کل خانه پرستار در گفتگویی با روزنامه آرمان ملی گفت در دولت قبل، ۷۲۰ میلیون یورو از یک میلیارد یورویی که از صندوق توسعه ملی برای مهار کرونا برداشت شد صرف خرید آمپول رمدسیویر شد که به باور سازمان جهانی بهداشت تأثیری روی کرونا ندارد. موضوعی که همایون سامه یح هم آن را تأیید میکند و این تصمیم را اشتباه میداند. او در گفتگو باخبر آنلاین میگوید: «در دولت قبل به هر علتی واردات واکسن خیلی کم بود و به جای آن داروهای ضد کرونا وارد میشد. اگر با همان مبلغی که ما دارو وارد میکردیم، واکسن میخریدیم خیلی سود میکردیم و به نفعمان بود. من علت آن را نمیدانم و نمیدانم که توسط چه کسانی این تصمیم گرفته شد. به جای واکسن، رمدسیویر و فاویپیراویر به مقدار بسیار بالا و با مبالغ کلانی وارد مملکت شد و تمام اینها ارز بر بود. اگر تصمیم گرفته میشد به جای اینها واکسن وارد شود میتوانستیم راحتتر بیماری را کنترل کنیم که حتی به پیک پنجم هم نرسیم.»
کیانوش جهان پور اما این حرفها را حاشیهسازی میداند و میگوید: «این حرفها مستند نیست، هیچ منطق و استدلالی ندارد و بیشتر مباحثی است که به لحاظ سیاسی به آن دامن زده میشود. داروهای کووید ۱۹ در داخل کشور تولید شد درحالیکه واکسن عمدتاً از خارج وارد شد. داروی رمدسیور که در ماههای آخر کرونا در دولت قبل استفاده میشد توسط ۷ یا ۸ شرکت داخلی تولید میشد و ایران جزء نادر تولیدکنندگان این دارو در دنیا بود. محل بودجه دارو ارز آن و منابع موردنیازش در دولت قبل و دولت فعلی ارتباطی با موضوع واکسن نداشت و ندارد. مذاکرات واکسن از طریق وزارت خارجه دنبال میشد و عملاً این دو موضوع هیچ ارتباطی باهم نداشتند. هرگونه پیوند زدن بین این دو بیشتر به درد بهرهبرداریهای سیاسی میخورد و دردی از مردم دوا نمیکند جز اینکه آگاهی و اطلاعات غلطی را ممکن است به جامعه تزریق کند.» علیرضا رئیسی هم با جهان پور همنظر است و میگوید موضوع درمان یک موضوع است و موضوع پیشگیری و واکسن یک موضوع دیگر: «به خاطر کمبود پول نبود که واکسن وارد نشد چون اصلاً واکسنی نبود که بخواهیم وارد کنیم، واکسنی نبود که پشت مرزهای ما مانده باشد و به خاطر پول وارد نشده باشد. اینگونه نبود که پول ثابتی داشته باشیم و با آن فقط قرص و دوا خریده باشیم و واکسن وارد نکرده باشیم. این اصلاً موضوع درستی نیست و این دو کاملاً از هم جدا هستند.» همایون سامه یح، عضو کمیسیون بهداشت مجلس میگوید نظر وزارت بهداشت قبلی بر استفاده از تولید داخلی واکسن بوده اما تولیدات واکسن در کشور خیلی پایین بود: «شرکت برکت میگفت ماهی ۳۰ میلیون دوز میتوانم واکسن تولید کنم. من کاری به صحبتهایی که بهطور اغراقآمیز با رؤسای نظام کرده بودند (که بیش از این عددها بود)، ندارم ولی آن چیزی که مسئولان مرکز در حضور بنده گفتند، تولید ماهی ۳۰ میلیون دوز بود. میگفتند در مرحله اول ۳۰۰ هزار واکسن، بعد ۳ میلیون و بعد ۳۰ میلیون تولید میکنیم. ولی متأسفانه به هر علتی (تحریم، ورود دستگاه و..) این انجام نشد. آن زمان تصمیم گیر وزیر بود ولی اگر من میخواستم تصمیم بگیریم میگفتم مقداری وارد کنیم تا تولید داخلی به حد کفاف برسد.» او در پاسخ به این سؤال که کمیسیون بهداشت در آن زمان با حسن نمکی، وزیر وقت بهداشت جلسه گذاشت یا خیر، ادامه میدهد: «در مورد این موضوع صحبت شد ولی آقای دکتر نمکی در جلسه نبودند. زمانی که ایشان دعوت میشدند چه خودشان و چه معاونشان سریعاً به جلسه میآمدند و جلسه برگزار میشد. احتمالاً آن زمان دعوت نبودند. در هر حال سیاست دولت قبل واردات محدود واکسن بود چون اگر میخواست، مثل دولت بعدی میتوانست راحت واکسن را وارد کند.» علیرضا رئیسی، معاون سابق بهداشت وزارت بهداشت دولت دوازدهم اما شنیدهها را مبنی بر اینکه شخص حسن نمکی به خاطر واکسنهای داخلی، مایل نبوده تا واکسنهای خارجی وارد شود، قبول ندارد و میگوید: «واقعاً اینطور نیست. کدام کشور میخواست به ما واکسن بدهد که ما گفتیم ندهد؟ ما با روسیه و چین قرارداد بستیم و واکسنهایشان میتوانست وارد شود اما واکسن ندادند. قرار بود هند به ما واکسن دهد که در فرودگاه توقیف شد. من فکر میکنم سیاست کشور این نیست که بخواهد محدودیتی ایجاد کند و تا الآن این کار را نکرده است.»
ناجی: تأکید بر تولید داخلی اشتباه بود
اما علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروسشناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و عضو سابق عضو کمیته علمی کووید ۱۹، در گفتگو باخبر آنلاین، استراتژی دولت دوازدهم در تأمین واکسن را اشتباه میداند و میگوید: «ما زمان زدن واکسن را از دست دادیم و در این دیرکرد واکسیناسیون، تعداد بالایی از هموطنان جانشان را از دست دادند. از اول هم مشخص بود که تولید واکسنهای داخلی با توجه به واقعیتهایی که وجود داشت نمیتوانست تنها انتخاب ما برای واکسیناسیون باشد. هنوز هم در آن زمان واکسنهای داخلی کار آزمایی بالینی خودشان را رفع نکرده بودند که بدانیم چه کاراییای دارند. به تازگی کار آزمایی بالینی واکسنهای داخلی ما تمام شده است که گزارشهای رسمی هم درباره آنها وجود ندارد اما پاستور تمام شده و منتظر چاپ گزارشهایی هستیم. درباره اینکه دولت چه سیاستی دقیقا داشته نمیتوانم اظهارنظر کنم ولی برآیندش خسرانی بود که به کشور وارد شد.» او ادامه میدهد: «مشخص بود کشوری که ۸۰ و خردهای میلیون نفر جمعیت دارد و حداقل ۲۰۰ میلیون دوز واکسن احتیاج دارد که بزند فقط با متکی بودن به تولیدات داخلی خودش نمیتوانست این نیاز را رفع کند و این واقعیتی بود که از اول هم آن را میدانستیم. اگر در باطن خودشان روی چنین چیزی حساب کرده بودند به نظر من اشتباه بسیار بزرگی کردند. در آن زمانها ما گوشزد کردیم که نمیشود فقط با تولیدات داخلی این کار را انجام داد.