ولادیمیر پلاتوف
24 ژانویه 2022
تارنمای نیو ایج
برگردان و کوتاهسازی علیاصغر شهدی
Asghar.shahdi@gmail.com
تغییر قابلتوجهی در توازن قدرت در جهان رخ داده است، زیرا ایالاتمتحده اخیراً تلاشهای زیادی برای سلطه مجدد بر جهان از طریق تحریم برخی کشورها کرده است. از این نظر، تلاش پکن برای ایجاد جهانی چندقطبی مبتنی بر اتحاد با کشورهایی که قبلاً از سوی واشنگتن تحتفشار بودهاند، قابلتوجه است.
ایران در خاورمیانه تنها کشوری است که هژمونی منطقهای آمریکا را تهدید میکند. اتهامات واشنگتن علیه ایران در سالهای اخیر زیاد بوده است. ... توانایی ایران در مواجهه با تحریمهای بینالمللی از دسترسی به سرمایه خارجی و توانایی در توسعه بخش انرژی که اخیراً با کاهش عمدهای روبرو شده، کاهش یافته است. درنتیجه این کشور تا حدی به چین بهعنوان حافظ دیپلماتیک و اقتصادی اصلی کشور در برابر فشارهای داخلی و خارجی گرایش پیدا کرده است. همه اینها درواقع پکن را به یک شریک استراتژیک ایده آل برای تهران تبدیل کرده است.
روابط جمهوری خلق چین و جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر در بالاترین حد خود قرار دارد که منجر به امضای قرارداد مشارکت راهبردی در 7 فروردین 1400 (27 مارس 2021) شد که به مدت 25 سال اعتبار دارد. قابلذکر است که این توافق از زمان پیدایش آن در سال 1395 (2016) در جریان سفر «شی جین پینگ» به تهران به مدت پنج سال در حال «پختگی و بهینهسازی» بود. درست پس از سفر شی جین پینگ و ظهور بحثها پیرامون این توافقنامه، «باراک اوباما» بخشی از تحریمها را لغو کرد. اقتصاد ایران که به دلیل تحریمهای ناشی از تندرویهای دولت احمدینژاد به لبه پرتگاه رسیده بود، قرار بود سرمایهگذاری چند میلیارد دلاری را از چین دریافت کند.
بر اساس توافقنامه مشارکت استراتژیک، چین در ازای تخفیف برای نفت، 400 میلیارد دلار در پروژههای مختلف در ایران سرمایهگذاری خواهد کرد. ایران که سالانه بیش از 5 میلیارد دلار از سراسر جهان سرمایهگذاری دریافت میکرد، اکنون تنها 16 میلیارد دلار از چین دریافت میکند که یک تزریق مالی بزرگ به اقتصاد ایران است. علاوه بر این، ایران با ذخایر فراوان هیدروکربنی، ضمن نیاز به فناوری و سرمایهگذاری به بازاری مطمئن و شریک تجاری باثبات علاقهمند است. ...
چین و ایران بهخوبی «سبک و سیاق» رقبای ژئوپلیتیکی خود یعنی ایالاتمتحده را میشناسند. ... احتمالاً چین و ایران در زمینه نظامی نیز منافع مشترکی دارند که میتواند تعادل ژئوپلیتیکی در خاورمیانه را تغییر دهد. ... در این زمینه، وزرای امور خارجه چین و ایران اخیراً از اجرای توافقنامه همکاری 25 ساله بین دو کشور خبر دادند. این توافقنامه همکاری که در ماه مارس سال گذشته امضا شد، مشارکتی را بین دو کشور در زمینههایی مانند زیرساختها، صنایع، کشاورزی، مراقبتهای بهداشتی، امنیت سایبری ایجاد میکند. علاوه بر این، ایران به یک شریک در طرح چند میلیارد دلاری کمربند و جاده پکن تبدیلشده است، طرحی که مشارکت چین و ایران را با سایر کشورها نیز گسترش میدهد.
ایالاتمتحده و تعدادی از نزدیکترین متحدانش تاکنون در مورد توافق دوجانبه ابراز نگرانی کردهاند. دراینارتباط بلومبرگ سال گذشته نوشت: ائتلاف پکن با تهران چالشی برای دولت جو بایدن است که تلاش میکند تا علیه چین دست به یارکشی بزند. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا این تلاش بایدن را «بزرگترین آزمون ژئوپلیتیکی جهان» نامیده است.
مشاور ارشد گروه بینالمللی بحران در مصاحبه با والاستریت ژورنال گفت: «این توافق سبب شده است تا ایران با آزادی عمل در عرصههای گوناگون سختتر ظاهر شود که این امر اروپا و آمریکا را کمی عصبی میکند. چراکه ایران راهی برای خروج از بنبست اقتصادی خود پیداکرده است. تهران در همین حال با انعقاد توافق با چین نشان میدهد که متحدان قدرتمندی ازجمله کشوری که عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل است، دارد.»
بنابراین، جای تعجب نیست که واشنگتن مایل به انتقال سطح کیفی جدید در روابط تهران و پکن نیست.