مسعود دانشمند، اقتصاددان
جنگ اوکراین و تلاش برای تحریم نفت روسیه توسط اروپا این نکته که ایران می‌تواند منبع مهمی برای تأمین انرژی کشورهای اتحادیه اروپا باشد، به سرعت مطرح شد. اگرچه این پیش بینی خوشبینانه بود، ولی در گفته شد که بازگشت ایران به بازار نفت جهانی فوری نخواهد بود.
باید ذخایر شناور ایران را در نظر بگیریم. چون ماه‌ها طول می‌کشید تا آن ذخایر فروخته شوند. به ویژه که نفت کش های ایرانی باید بار دیگر گواهینامه و بیمه می‌شدند تا عملیات انتقال نفت به اروپا اجرا شود.
چند کشتی نفت ایران تا اواسط ماه مه در نزدیکی سنگاپور لنگر انداخته بودند. میزان ذخیره سازی دریایی نفت ایران در آن منطقه افزایش پیدا کرده و تخمین زده می‌شود مقدار نفت ایران در ذخایر شناور نزدیک سنگاپور از مرز ۱۰۰ میلیون بشکه عبور کرده است. این کشتی‌های پر از نفت ماه‌ها است که در جست و جوی خریدار هستند.
البته تا اینجا تحریم‌های بین المللی، امکان حضور در بازار اروپا را از ایران گرفته و کشورهایی نظیر عربستان و قطر در این شرایط فرصت عرض اندام پیدا کرده و تا توانستند نفت فروختند
تضعیف موقعیت ایران در اوپک بر قدرت نفتی کشورهایی نظیر قطر و عربستان افزوده، این کشورها با ایران میدان‌های نفتی و گازی مشترک دارند و چاه‌های نفتشان به تکنولوژی روز مجهز شده و روز آمد تر از ما هستند و با چالش‌های کمتری بخشی از گاز اروپا را تأمین خواهند کرد.
تحریم و فشار بر بازار نفت روسیه توسط کشورهای غربی، باعث شده تا نگاه به شرق در مسکو هم تقویت و روسیه توجه بیشتری به کسب بازارهای آسیایی نشان می‌دهد. امروز محموله‌های صادراتی روس‌ها به سوی این بازارها و به خصوص به طرف چین روانه می‌شوند و با قیمت پایین به فروش می‌رسند.
از این رو صادرات نفت خام ایران به چین از زمان آغاز جنگ اوکراین کاهش یافته، زیرا پکن نفت روسی را با تخفیف‌های بالاتر به نفت ایران ترجیح دهد. پالایشگاه‌های نفت چین از فرصت استفاده کرده‌اند و نفت ارزان‌تر روسیه را جایگزین نفت ایران کردند.
گزارش‌ها و اخبار منتشر شده در حوزه انرژی نشان می‌دهد امروز امارات و هند، دو مشتری همیشگی نفت و فرآورده‌های نفتی ایران در دوران پیش از تحریم‌ها (سال 1397) هم به صورت گسترده از روسیه نفت و مازوت خریداری می‌کنند.
تحریم‌های آمریکا و اروپا به دلیل جنگ روسیه و اوکراین، نفت خام روسی را بیشتر به سمت شرق سوق داده و چین که عمده خریدار نفت ایران بود و سایر مشتریان نفت ایران امروز میزان خرید خود از روس‌ها را افزایش داده‌اند و تقاضا برای نفت ایران که شوربختانه تحت تحریم غرب است کاهش داشته است.
وزارت خارجه آمریکا ماه گذشته با ارسال نامه به دو شرکت ایتالیایی مجوز واردات نفت ونزوئلا را داده تا شریک استراتژیک خود را در تحریم انرژی روسیه یاری کند. ظاهراً آمریکا مصمم است ایران را تا امضای برجام از صادر کردن نفت به اروپا محروم کند.
اکنون برای نخستین بار بعد از دو سال یک محموله نفتی از ونزوئلا در حال ارسال به اروپا است. یک شرکت نفتی ایتالیایی نفتکش خود را برای انتقال 650 هزار بشکه نفت در اختیار ونزوئلا قرار داده است تا این محموله نفتی به بازار اروپا ارسال شود. کشورهای دنیا با اولویت دادن به منافع ملی خود عمل می‌کنند. ونزوئلا از فرصت پیش آمده برای پرداختن بدهی‌های خود به اتحادیه اروپا بهره خواهد برد. دعای مادر چاوز بدرقه راهشان!
بازارهای جدیدی که برای نفت روسیه ایجاد شده و همچنین صادرات نفت عربستان، قطر، کویت و ونزوئلا به اروپا، مانعی برای فروش نفت ایران و سدی برای دستیابی ایران به بازار انرژی اروپا خواهند بود. تنها راهی که می‌تواند ایران را در بلند مدت به بازار انرژی اروپا و بازارهای آسیایی‌اش برساند، از مسیر برجام می‌گذرد.