ناصر زنگنه، کارشناس افغانستان
تنها کسانی که سطحی نگر بوده و هستند، نسبت به حاکمیت طالبان بر افغانستان نگاه مثبت دارند. کسانی که تاریخ همسایه شرقی را به خوبی خوانده اند و نسبت به مسائل سیاسی، نگاهی عمیق دارند، متوجه بلایی هستند که پشت مرزهای شرقی جا خوش کرده است.
خروج آمریکا از افغانستان یک سیاست حساب شده و دقیق بود. هر کسی که می گوید آمریکا فرار کرد در اشتباه است. آمریکا با برنامه وارد افغانستان شد و 20 سال با برنامه در این کشور مستقر بود و با طراحی از پیش تعیین شده از افغانستان خارج شد.
پیشتر دو سال پیش طالبان کابل را تصرف نکرد، بلکه آمریکا افغانستان را در اختیار طالبان گذاشت. کاخ سفید پیش از این به عربستان و پاکستان هشدار داده بود که نسبت به گروه طالبان هشیار باشند و کنترل های لازم را در دست بگیرند، سپس با خیالی آسوده از بذر سمی که در خاک افغانستان کاشته، منطقه را ترک کرد.
این تحلیل که آمریکا در جنگ اقتصادی با چین است و برای تمرکز بیشتر بر آسیای شرقی خاک افغانستان را تخلیه کرده، نظر درستی است ولی آمریکایی ها پیش از اجرای این برنامه پیش بینی های لازم در مورد طالبان، افغانستان و همسایگان این کشور را انجام داده و نقشه ها را چیده است.
طالبان روی عقیده قدیمی خود پابرجاست. ایده طالبان تفاوت زیادی با نظریه داعش ندارد. این دو گروه تندرو تنها در برخی از اصول با هم تفاوت دارند. داعش نگاه جهان وطنی دارد ولی طالبان تا اینجا بر محیط و چهارچوب افغانستان متمرکز شده و ایده جدیدی بروز نداده است.
اما بعید نیست پس از مسلط شدن بر این چهارچوب، تغییر نگاه بدهند و ایده های توسعه طلبانه ای را نسبت به منطقه در سر بپرورانند.
شباهت طالبان و داعش در تندروی است. همچنین این دو گروه بر ایده ها و بر عقاید خود اصرار دارند و پافشاری می کنند.
صاحب این قلم دو دهه پیش با تیمی متشکل از چند نفر از مسئولین به هرات و قندهار رفت و با مسئولین وقت طالبان از جمله ملا محمد حسن که نفر دوم طالبان بود دیدار کردیم. نگارنده به عنوان کارشناس همراه این تیم بود
هدف از این دیدار ها مذاکره با طالبان در مورد جلوگیری از ورود مواد مخدر به داخل ایران بود. در این گفت و گو ها طرف ایرانی اعلام کرد که ایران پول می دهد و هر گونه کمکی را ارائه می کند تا وضعیت بد موجود سامان پیدا کند چون فرزندان ما لب مرزها شهید می شدند و خونشان در راه مبارزه با قاچاقچیان مواد مخدر ریخته می شد.
کوتاهی طالبان در این موضوع کاملا عیان بود در آن مذاکرات ظرف ایرانی اعلام کرد که حاضر است بذر، سموم مورد نیاز و کارشناسان کشاورزی و ماشین الات لازم را در اختیار طالبان قرار بدهد و سالانه مبلغی به افغانستان کمک کند تا این کشور زمین های زیر کشت خشخاش را به کشت دیگری تغییر دهند.
طالبان در آن مذاکرات اعلام کرد سازمانی برای مبارزه با مواد مخدر ایجاد کرده است و امیرالمومنین شان با کشت خشخاش به منظور تهیه مواد مخدر مخالفت کرده است ولی ما متوجه شدیم که طالبان با ما بازی می کند و در حال فریب دادن ایران است.
افغانستان نفت ندارد و مرتع هم در این کشور کم است و دامداری هم قوی نیست. کشاورزی این کشور هم پیشرفت و توسعه ندارد از این نظر افغانستان در کار خود مانده و از نظر اقتصادی کشوری نیازمند است.
طالبان از روزی که سر کار آمد، محل درآمد خود را پیدا کرد و مواد مخدر به عنوان محل تولید هزینه های طالبان تثبیت شد. امروز نیز به همین صورت است. از طرفی طالبان از مواد مخدر به عنوان سلاح استفاده می کند. اگر طالبان زیر فشار قرار بگیرد از این سلاح استفاده خواهد کرد.
نسبت طالبان و مواد مخدر یکی از مواردی است که خطرناک بودن این گروه را ثابت می کند. دروغ گویی و فریبکاری ذاتی طالبان در پیوند با عدم شفافیت که لازمه کار در حوزه مواد مخدر است از این گروه، موجودیتی خطرناک می سازد.
در بیست سال گذشته نیز آمریکا ماموریتی جدی در حوزه کنترل کشت خشخاش در طالبان نداشت. آمریکا در زمان جرج بوش پسر وارد منطقه شد و اهداف بیشماری را در منطقه پیگیری کرد. آمریکا با سلطه بر افغانستان و بر خلیج فارس و جنوب غرب آسیا احاطه پیدا کرد.
کشت خشخاش و تولید مواد مخدر از این محصول آنچنان در افغانستان عادی سازی شده بود که حتی بسیاری از سربازان آمریکایی را گرفتار کرد. همان طور که این آلودگی در ده سال حضور نیروهای اتحاد جماهیر شوروی، گریبان آن ها را هم گرفت. بسیاری از نیرو های نظامی روس در زمان خروج از افغانستان اعتیاد داشتند.
بسیاری از کارشناسان به درستی افغانستان را باتلاق می دانند. نباید در مورد افغانستان و به ویژه افغانستانی که در اختیار طالبان است و نیروهای نظامی طالب ساده انگارانه اندیشید. افغانستان در پشت پرده سیاست به طالبان سپرده شد.
اگر برخی از دولتمردان دو سال پیش در مورد طالبان تصوراتی نادرست داشتند، امروز نشانه هایی قوی وجود دارد تا این دشمن نزدیک را بشناسند و از موضع گیری ساده اندیشانه خود فاصله بگیرند.
افغانستان تحت سلطه طالبان، همسایه ای خواهد بود که باید همواره حرکاتش را رصد کرد و هیچ یک از اقداماتش را نادیده نگرفت. بنای دوستی گذاشتن با گروهی تندرو، خطرناک و غیر شفاف سودی برای ایران ندارد.