خاموشی‌ها؛ تهدیدی پنهان اما پرهزینه برای اقتصاد

به گزارش ستاره صبح- در سال‌های اخیر، قطعی برق در ایران از یک معضل موقتی به یک بحران ساختاری تبدیل شده است. خاموشی‌های مکرر نه‌تنها زندگی روزمره شهروندان را مختل می‌کند، بلکه به عنوان یک تهدید جدی برای اقتصاد کشور عمل می‌نماید. از کاهش تولید صنعتی گرفته تا از بین رفتن محصولات کشاورزی و تعطیلی کسب‌وکارهای کوچک، اثرات اقتصادی این خاموشی‌ها گسترده و چندلایه است. در این مقاله، به بررسی ابعاد مختلف خسارت‌های ناشی از قطعی برق در ایران خواهیم پرداخت.

برآورد کلی خسارت‌های اقتصادی

بر اساس گزارش اتاق بازرگانی ایران، خاموشی‌های برق روزانه حدود 18 هزار میلیارد تومان به اقتصاد کشور خسارت وارد می‌کنند. از این مقدار، بیش از 9200 میلیارد تومان تنها مربوط به بخش صنعت است. این ارقام بیانگر آن است که خاموشی‌ها صرفاً مشکلات فنی نیستند، بلکه ضربه‌ای مستقیم و سنگین به رشد و پایداری اقتصادی وارد می‌کنند.

آسیب به بخش صنعت

بخش صنعت بزرگ‌ترین قربانی خاموشی‌های مکرر در ایران است. صنایع فولاد، پتروشیمی، سیمان و فلزات اساسی که به برق وابستگی بالایی دارند، با کاهش تولید یا توقف کامل خطوط مواجه شده‌اند. بسیاری از این واحدها اعلام کرده‌اند که هر ساعت قطعی برق، میلیاردها تومان زیان مستقیم به آن‌ها وارد می‌کند.

اثرات مشخص در صنعت:

• توقف خطوط تولید

• افزایش ضایعات و خرابی ماشین‌آلات

• تحمیل هزینه‌های نگهداری و تعمیرات

• کاهش بهره‌وری نیروی انسانی

• جریمه‌های دیرکرد قراردادهای صادراتی

این مشکلات به کاهش رقابت‌پذیری صنایع ایرانی در بازارهای جهانی منجر شده‌اند.

خسارت در بخش کشاورزی

اگرچه صنعت بیشترین سهم از خسارت را دارد، اما بخش کشاورزی نیز از خاموشی‌ها بی‌نصیب نمانده است. سیستم‌های آبیاری، پمپ‌های چاه‌ها و تجهیزات نگهداری مواد غذایی به برق وابسته‌اند. خاموشی‌ها باعث نابودی محصولات، کاهش عملکرد اراضی کشاورزی و حتی مرگ دام‌ها می‌شوند.

برای نمونه:

در استان شمالی کرمان، خاموشی‌ها بیش از 12300 میلیارد ریال خسارت به بخش کشاورزی وارد کرده‌اند؛ از خشک شدن باغات تا افت کیفیت محصولات.

آسیب به کسب‌وکارهای خرد و متوسط

بسیاری از مغازه‌ها، فروشگاه‌ها، کارگاه‌ها و دفاتر خدماتی، به شکل روزمره به برق نیاز دارند. قطع برق در ساعات کاری منجر به:

• از دست رفتن مشتریان

• خرابی تجهیزات (مثل یخچال‌های صنعتی)

• وقفه در فروش و خدمات

• کاهش درآمد و سودآوری

مطالعات میدانی نشان داده‌اند که:

• ۶۵٪ از بنگاه‌های کوچک دچار آسیب تجهیزاتی شده‌اند.

• ۴۳٪ کاهش کیفیت محصول داشته‌اند.

• ۷۲٪ کاهش بهره‌وری نیروی کار گزارش داده‌اند.

خسارت‌های پنهان و بلندمدت

خاموشی‌ها علاوه بر خسارت‌های آنی، آثار بلندمدتی نیز دارند:

• افزایش هزینه تولید و در نتیجه افزایش قیمت نهایی کالاها (تورم)

• کاهش انگیزه سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی

• کاهش صادرات به علت بدعهدی در تحویل کالا

• افت رتبه ایران در شاخص‌های بین‌المللی رقابت‌پذیری اقتصادی

دلایل تداوم قطعی برق در ایران

علت این خاموشی‌ها ترکیبی از عوامل ساختاری، مدیریتی و تکنولوژیک است:

• فرسودگی زیرساخت‌های تولید و انتقال برق

• کمبود سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های جدید

• مصرف بالای برق در بخش خانگی و غیرمولد

• استخراج غیرمجاز رمزارزها با استفاده از برق یارانه‌ای

• مشکلات تأمین سوخت برای نیروگاه‌ها به‌ویژه در تابستان و زمستان

راهکارهای پیشنهادی برای کاهش خسارت‌ها

برای کاهش زیان‌های اقتصادی ناشی از قطعی برق، مجموعه‌ای از اقدامات ضروری است:

1. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها: ساخت نیروگاه‌های جدید و نوسازی شبکه انتقال برق

2. توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر: مانند خورشیدی و بادی، به‌ویژه در مناطق پرت مصرف

3. هوشمندسازی شبکه برق: برای مدیریت بار به‌صورت هدفمند و جلوگیری از خاموشی‌های گسترده

4. مدیریت مصرف انرژی در صنایع بزرگ: با تخصیص پاداش و جریمه بر اساس بهره‌وری

5. حذف یا کنترل مصرف برق غیرمجاز در بخش رمزارزها

جمع‌بندی

قطعی برق در ایران، تنها یک بحران فنی یا مدیریتی نیست، بلکه تهدیدی جدی برای رشد اقتصادی و رفاه عمومی محسوب می‌شود. از کارخانه‌های بزرگ گرفته تا کسب‌وکارهای کوچک، از مزارع کشاورزی تا خانه‌های مردم، همه از پیامدهای خاموشی‌ها متضرر می‌شوند. وقت آن رسیده که با رویکردی جامع، علمی و پایدار به این بحران پاسخ داده شود؛ چرا که ادامه این وضعیت نه‌تنها مانع پیشرفت اقتصادی است، بلکه می‌تواند اعتماد عمومی را نیز تضعیف کند.