پری ثابت - روزنامه نگار
موضوع حضور و اقامت اتباع افغانستانی در ایران همواره یکی از مسائل مهم و حساس در روابط دو کشور بوده است. ایران که میزبان حدود هشت میلیون مهاجر افغان است، در سال‌های اخیر با چالش‌های مختلفی در زمینه مدیریت حضور این جمعیت روبه‌رو بوده است. با تشدید سخت‌گیری‌ها در زمینه اقامت قانونی، برخی نگرانی‌ها در خصوص برخوردهای احتمالی و بدرفتاری با مهاجران غیرقانونی مطرح شده است. اما مقامات رسمی ایران به‌صورت شفاف اعلام کرده‌اند که اقدامات اخراج اتباع غیرقانونی، جدی و در چارچوب قانون است و هیچ گونه بدرفتاری یا نقض حقوق انسانی در این فرایند پذیرفته نیست.
سخنگوی وزارت کشور در تازه‌ترین اظهارات خود تاکید کرده است: «ما به حقوق انسان‌ها احترام می‌گذاریم و در هیچ مرحله‌ای اجازه نمی‌دهیم اقدامات توهین‌آمیز یا برخوردهای نامناسب علیه اتباع افغان صورت گیرد. فرایندهای اخراج به صورت کاملاً قانونی و محترمانه انجام می‌شود و هدف ما حفظ نظم و امنیت کشور است.»
بر اساس گفته‌های مسئولان، از آنجا که ایران خود در شرایط اقتصادی و تحریم‌های سنگینی قرار دارد، ارائه خدمات بدون محدودیت به تمامی مهاجران غیرقانونی عملاً ممکن نیست. لذا تاکید بر این است که تنها کسانی که دارای مدارک اقامت قانونی باشند، امکان استفاده از خدمات آموزشی، بهداشتی و اجتماعی را خواهند داشت.
یکی از نکات مهمی که مقامات بر آن تاکید دارند، جلوگیری از انتشار شایعات و موج‌افکنی علیه مهاجران افغان است. در واقع، ایران خواستار حفظ آرامش و همکاری بین دو ملت است و تلاش می‌کند که این فرایندها به هیچ وجه بهانه‌ای برای ایجاد تنش‌های قومی و نژادی نشود.
از سوی دیگر، روابط دوستانه و تاریخی دو کشور ایران و افغانستان نیز در این زمینه مورد توجه قرار گرفته است. ایران همواره در بحران‌ها و مشکلات مختلف، به ویژه در دوران جنگ‌های افغانستان، نقش حمایتی مهمی داشته و به عنوان یکی از بزرگ‌ترین میزبانان پناهندگان افغان شناخته می‌شود. دولت ایران بارها اعلام کرده است که در چارچوب قوانین بین‌المللی و حقوق بشر با مهاجران افغان رفتار می‌کند و در این مسیر از همکاری با سازمان‌های بین‌المللی بهره می‌برد.
در همین راستا، اخیراً نماینده وزارت امور خارجه ایران گفته است: «ایران با حفظ کرامت مهاجران، تلاش دارد شرایطی امن و باحمایت برای آنان فراهم آورد و از هر گونه برخورد نادرست و خشونت‌آمیز جلوگیری کند. همچنین ما از دولت افغانستان انتظار داریم که در زمینه ساماندهی وضعیت مهاجران همکاری بیشتری داشته باشد.»
به‌طور کلی، می‌توان گفت که ایران در مواجهه با چالش‌های حضور اتباع افغان، رویکردی قانونی و انسانی را در پیش گرفته است. اخراج افراد فاقد مدارک قانونی نه تنها ضرورتی امنیتی دارد، بلکه پاسخی به محدودیت‌های اقتصادی و ظرفیت‌های خدماتی کشور است. این اقدام هیچ‌گاه به معنای برخورد غیرانسانی نبوده و نیست، بلکه در چارچوب احترام به کرامت انسانی و قوانین ملی انجام می‌شود.