آلبرت بغزیان، اقتصاددان
نرخ دلار مدتی است که نوسان زیاد نداشته است،اما در ماه گذشته صعود کرد. این وضعیت به بازار طلا رسید و قیمت انواع قطعات سکه اوج گرفت. صف خریداران ارز، سکه و طلا به التهاب بازار افزود.
در این مدت اخبار منتشر شده از جنگ غزه، خبر حملات حوثی ها به کشتی ها در دریای سرخ و به دنبال آن انفجار تروریستی در کرمان، ترور نیروهای ایرانی در سوریه و عراق و همچنين پاسخ ایران و آن حملات، به نگرانی جامعه نسبت به افزایش تنش های سیاسی و نظامی در منطقه افزود.
از نیمه دی ماه نرخ دلار شتاب گرفت و بازار ارز و دلال ها از اخبار جنگ حداکثر بهره را برای صعود بردند. گویی افزایش تنش ها مثل مجوزی برای رشد قیمت دلار، طلا و سکه عمل می کند. در این بین فاکتور هایی نظیر تورم نیز به اندازه خود تاثیر منفی به جا می گذاشتند.
برخی اثرگذاری سیاست خارجی و تنش های سیاسی و نظامی منطقه بر بازار ارز را بیش از سایر مولفه ها ارزیابی می کنند و حتی تاثیر جریانات اقتصادی کشور بر این شاخص ها را در رده های بعدی تحلیل می کنند.
با تاکید بر اهمیت و تاثیر غیرقابل انکار مسائل سیاسی و نظامی بر بازار ارز، باید گفت که نرخ ارز در کشور همواره و در برهه های زمانی مختلف تابعی از اتفاقاتی بوده که در حوزه سیاست خارجی رخ داده است.
اقتصاد ایران سیاست زده است و پیش از آنکه بر پایه مبانی و معادلات اقتصادی استوار باشد، بر اساس اصول و سیاست هایی تعریف شده که ریشه ایدئولوژیک، هیجانی و پوپولیستی دارند. سیاسیون و رجال سیاسی به خوبی از این وضعیت آگاه هستند و در مقاطع مختلف از این ویژگی بهره جسته اند.
با وجود این حقیقت نمی توان کاهش نرخ ارز را به طور کامل جدا از سیاست گذاری های اقتصادی و اقدامات بانک مرکزی در تنظیم و کنترل بازار ارز دانست. همانطور که در ماه های گذشته نقش بانک مرکزی و سیاست گذاری مدیریت جدید این نهاد بدر کنترل نرخ ارز مشخص بود.
بررسی عوامل اقتصادی تاثیر گذار و مهم در سیر نزولی کاهش نرخ ارز به خوبی نشان می دهد که نباید بازار ارز را تنها یک بازار سیاست زده دانست و فعالین این بازار را با هیجانات و اخبار سیاسی تنها گذاشت. کنترل این بازار با ابزار های مبتنی بر علم اقتصاد، بیش از دخالت سایر جریان ها امکان پذیر است.
همانطور که رییس کل بانک مرکزی چندی پیش خبر پیش فروش ارز را مطرح کرد، مرکز مبادله ارز و طلای ایران هم اقدام به عرضه شمش کرد تا قیمت ها در بازار طلا و ارز کاهشی شود.
در این مدت گمانه زنی های دیگری نیز مطرح شد از جمله اینکه در آستانه سر رسید واریز حقوق و عیدی کارکنان دولت، این بخش در راستای جبران کسری بودجه، فنر قیمت دلار را رها و همزمان نسبت به ارزپاشی در بازار اقدام می کند. به این ترتیب دلارهای بازار ساز به قیمت بالا فروخته می شوند و دولت از بازار ارز کسب سود می کند. این فرضیه به نظر نگارنده مردود است چون عوارض و عواقب سنگین برای دولت به همراه دارد.
همچنین برخی با نگاهی سیاسی عقیده دارند که قیمت دلار تا زمان برگزاری انتخابات مجلس پایین خواهد بود اما این فنر فشرده بعد از انتخابات رها خواهد شد و سقف شکنی تاریخی دلار در راه است.
از منظر اقتصادی کاهش قیمت دلار و ثبات قیمت در بازار ها به کاهش تورم و بهبود وضعیت اقتصادی وابسته است. تا نقدینگی کنترل و به سمت تولید هدایت نشود و تورم کاهش پیدا نکند، فنر فشرده ارز هر آن می تواند از جا رها شود و بازار ها را ملتهب کند.