کتاب «مرگ وزیرمختار» نوشته یوری نیکلایویچ تینیانوف با ترجمه مهدی سحابی پس از نیم‌قرن دوباره توسط انتشارات امیرکبیر راهی بازار نشر می‌شود. نسخه جدید این ترجمه با بازبینی و ویرایشی دوباره و همراه با ترجمه بخش‌هایی از کتاب که در ترجمه انگلیسی آن وجود نداشته، منتشر شده است.
یوری نیکلایویچ تینیانوف نویسنده این کتاب، منتقد، فیلمنامه‌نویس و محقق روسی و همچنین از نویسندگان جنبش فرمالیسم روسیه است. «داستایفسکی و گوگول» که سال ۱۹۲۱ چاپ شد از دیگر آثار این نویسنده است و درباره تاریخ ادبیات روسیه نوشته شده است. تینیانوف متولد ۱۸۸۴ و درگذشته به سال ۱۹۴۳ است. نکته مهم درباره او این است که تا برگزاری دومین کنگره نویسندگان شوروی در سال ۱۹۵۴ کسی نامی از او نمی برد. هیچکدام از آثار این نویسنده در زمان حیاتش منتشر نشدند. «مرگ وزیر مختار» هم با محوریت داستان زندگی آلکساندر گریبایدوف یکی از مهم‌ترین آثار اوست که قصه زندگی مردی را شامل می شود که ناخواسته وارد سیاست شد و در ایران به قتل رسید.
مهدی سحابی سال ۱۳۵۶ این کتاب را ترجمه کرد و سال ۱۳۸۷ در حال بازبینی متن ترجمه از دنیا رفت. چندسال پس از درگذشت این مترجم، برادرش دوباره پرونده بازبینی متن را به جریان انداخت و آبتین گلکار، دیگر مترجم ادبیات روسیه، فرازهایی از کتاب را که در نسخه انگلیسی اثر وجود نداشت، از روسی به فارسی برگردانده و به ترجمه سحابی اضافه کرد.
گریبایدوف وزیرمختار روسیه در عهد ایران فتحعلی شاه قاجار بود که میلی به ورود به سیاست نداشت اما ناخواسته خود را در گود دید و با تحمیل عهدنامه ترکمانچای به ایران در سال ۱۸۲۸، از نظر رتبه و مقام صعود کرد و تبدیل به وزیرمختار روسیه در سفارت این کشور در ایران شد. داستان کتاب «وزیرمختار» بیشتر در مسکو و سن پترزبورگ جریان دارد و پایانش که مرگ و قتل وزیرمختار را روایت می کند، در ایران رقم می خورد. مردم ایران که از انعقاد عهدنامه ترکمانچای خشمگین بودند، پس از پناهندگی میرزا یعقوب ارمنی مباشر و خزانه دار فتحعلی شاه به سفارت روسیه، به سفارت ریختند و طی زد و خورد گسترده ای که رخ داد، وزیرمختار روسیه کشته شد.
نویسنده کتاب در نگارش آن از خاطرات گریبایدوف استفاده کرده و مراوده خوب او با مردم ایران ازجمله چوب فروشان، قنادها و میوه فروشان را روایت کرده است. تشریح رسم و رسوم ایرانیان ازجمله عزاداری ماه محرم، حرمسرای شاه قاجار و خواجگان اخته هم از دیگر موارد جزئی نگری نویسنده درباره زندگی ایرانیان زمان قاجار در کتاب «وزیرمختار» هستند.
یوری نیکلایویچ تینیانوف در جایگاه نویسنده اثر، نگاه بی‌غرضی نسبت به مردم ایران دارد و آنها را در کتاب خود نمی‌کوبد. گریبایدوف که پیش‌تر در ایران حضور داشته و زندگی مردمش را از نزدیک دیده، برای بار دوم عهدنامه ترکمانچای را به ایران می‌برد و با عباس میرزا ملاقات می‌کند. او در این مرتبه حضور در ایران اضطراب دارد و آشفته است. ترجمه به‌روزشده مهدی سحابی از کتاب «وزیرمختار» به زودی، پس از ۴۸ سال، توسط انتشارات امیرکبیر وارد بازار نشر می شود.