پدرام جدی، مشاور رسانهای سازمان محیط زیست
زمانی که شاخص آلودگی هوا از عدد 100 فراتر برود، وضعیت هوا برای گروههای حساس در مرز ناسالم قرار میگیرد. اگر شاخص آلودگی هوا از عدد 150 بالاتر برود، هوا برای تمام گروهها حساس اعلام خواهد شد. اگر این عدد از 200 فراتر باشد، شرایط اضطراری اعلام میشود.
تعطیلی مدارس زمانی اعلام میشود که شاخص آلایندگی هوا از 150 فراتر برود. در شرایطی که شاخص به عدد 200 نزدیک نباشد، معمولاً برای بهبود شرایط مدارس مقطع ابتدایی تعطیل میشوند اما در صورتی که شرایط اضطراری اعلام شود، سایر مقاطع تحصیلی نیز تعطیل خواهند شد.
در یخبندان هم چنین اتفاقی می افتد، وقتی دمای هوا از میزانی کمتر میشود یا بارش برف از حدی فراتر باشد، تعطیلی مقاطع مختلف مدارس اعلام میشود تا از سوانح احتمالی جلوگیری گردد.
اما تعطیلی مدارس و خانه نشینی کودکان به دلیل آلودگی هوا تأثیر چندانی بر سلامتی آنها ندارد، زیرا پژوهشها نشان داده در وضعیت آلودگی هوا هوای منزل و هوای داخل خودرو حتی در صورت بسته بودن پنجرهها، تفاوت چندانی با هوای خارج از آن محیط ندارد.
در شرایط آلودگی شدید، هوای حاشیه اتوبانها، پمپ بنزین و معابر پر ازدحام از لحاظ آلودگی نقطهای وضعیت بدتری دارد. از این منظر تعطیلی مدارس با عدم استنشاق هوای آلوده نسبت قابل توجهی ندارد.
از طرفی بخشی از برنامه تعطیلی مدارس در شرایط آب و هوای اضطراری برای کم کردن ترافیک خودرویی است که تجربه نشان داده از این لحاظ هم تعطیلی بی اثر بود، زیرا شاهد ترافیک در شهرها هستیم و میزان سوخت مصرفی بالا و به دنبال آن میزان آلودگی شدید است.
از اول سال تحصیلی تا امروز در شهرهایی مثل تهران مدارس نزدیک به یک 40 روز باز بود و ادامه داشتن این وضعیت در روند تحصیل دانش آموزان اختلال ایجاد خواهد کرد.
از سویی استانداردهایی که در تعطیلی مدارس به وقت آلودگی هوا اعمال میشود، استانداردهایی بین المللی نیست. زیرا هر کشوری با توجه به شرایط آب و هوایی خود استانداردهایی تعریف کرده است. ازاینرو امکان تغییر در اعداد شاخصها وجود دارد و مساله ای عجیب نیست.
به طور مثال در شاخصهای مربوط به سموم و کودهای شیمیایی استانداردها در سطح جهان متفاوت است. شاخص آلودگی هوا در جهان نیز مشابه همین مورد دارای استانداردهای گوناگون است.
همانطور که وضعیت آب و هوا در یک فصل در نقاط مختلف کشورمان یک صورت ندارد و نمیتوان دستور العمل واحدی برای همه شهرهای کشور تعریف کرد.
آلودگی هوا تک عاملی نیست و دلایل آلودگی هوا در شهرها متفاوت است. سهم مازوت در آلودگی هوای اراک بیشتر است، ولی متهم اول آلودگی هوا در تهران خودروها هستند.
از صبح تا غروب حدود 10 هزار ماشین سنگین وارد تهران میشود. این کامیونهای بزرگ باری که سهم حملونقل کالاها را بر عهده دارند گازوئیل مصرف میکنند. رانندگان بین راه باک وسیله را پر میکنند ولی گازوئیلهای بین شهری کیفیتی نامناسب دارند و این سوخت در فضای شهر میسوزد و هوا را آلوده میکند.
البته تمامی عوامل آلاینده در آلودگی هوا دخیل هستند ولی امروز میتوان خودروها را بیشترین عامل تولید آلایندگی در کشور معرفی کرد.
تعداد خودروها در کشور روز به روز زیاد شده اما بروز رسانی نشدهاند. تعداد وسایل نقلیهای که اسقاط شدهاند ناچیز است و میلیونها خودرو و موتورسیکلت فرسوده و غیراستاندارد در چرخه حملونقل باقی هستند و سوخت بیشتری مصرف میکنند و میزان آلایندگی آنها بالا است. عامل بعدی در آلایندگی هوا کیفیت پایین سوخت است.
اما عاملی که امروز در آلودگی هوای شهرها نقش عمده ایفا میکند، بارگذاری غلط صنایع است. مثلاً اصفهان جزو شهرهایی است که صنایع نقش عمدهای در تولید آلایندگی دارند. در شهری مثل تهران همه این عوامل در کنار هم هوای شهر را آلوده میکند. ازاینرو تعطیلی نیروگاهها یا رفع یکی از این عوامل به معنی صفر شدن آلودگی نخواهد بود.