محمد علی قنامی فلاحی- کارشناس مسائل بین الملل
جنگ ۱۲ روزه بین ایران و اسرائیل که در ژوئن ۲۰۲۵ شعله‌ور شد، نشان‌دهنده تشدید چشم‌گیر ژئوپلیتیک خاورمیانه بود که به شکلی بنیادین پویایی‌های منطقه‌ای را دگرگون کرد و محاسبات راهبردی قدرت‌های منطقه از جمله ترکیه را به چالش کشید. ترکیه به عنوان بازیگری محوری با شبکه‌ای پیچیده از اتحادها، رقابت‌ها و بلندپروازی‌ها، واکنشش به این منازعه، دریچه‌ای منحصر به‌فرد برای فهم سیاست خارجی در حال تحول این کشور ارائه می‌کند. ترکیه نبرد 12 روزه ایران و اسرائیل را به چشم یک آزمون و آمایش توان هر دو طرف در پی جنگ مستقیم و نیز قابلیت‌های وسیع تر و وضاح تر توان موشکی و اطلاعاتی ایران می‌دید. همچنین مسئله افکار عمومی و پایگاه‌های اجتماعی داخلی که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در جهان اسلام و ترک دارد از جمله متغییرهای دیگر برای سنجش نوع و میزان اقدام دستگاه سیاست خارجی ترکیه علیه اسرائیل و در حمایت از ایران بود.
راهبرد
برداشت ترکیه از جنگ ۱۲ روزه باید در چارچوب گسترده‌تر سیاست خارجی این کشور فهمیده شود که ترکیبی از بلندپروازی‌های نئوعثمانی‌گری، واقع‌گرایی عملگرا و جست‌وجوی خودمختاری راهبردی است. ترکیه تحت رهبری رجب طیب اردوغان، سیاست خارجی چندوجهی را دنبال کرده که هدف آن حداکثرسازی نفوذ در خاورمیانه، قفقاز و فراتر از آن است، ضمن اینکه عضویت در ناتو و روابط پیچیده با قدرت‌های غربی و غیرغربی را مدیریت می‌کند.
واکنش ترکیه به جنگ ۱۲ روزه با موازنه‌ای حساب شده بین محکومیت اقدامات اسرائیل و عدم تمایل به قطع کامل روابط با آمریکا، حامی اصلی اسرائیل، همراه بود. برخلاف گفتمان تند گذشته در منازعاتی مانند عملیات اسرائیل در غزه، وزارت امور خارجه ترکیه بیانیه‌ای نسبتاً ملایم صادر کرد و «نگرانی عمیق» خود را از حملات اسرائیل با حمایت آمریکا ابراز داشت، در حالی که آمادگی آنکارا برای میانجی‌گری را تأکید می‌کرد. این لحن محتاطانه، که در تحلیل‌های مؤسسه واشنگتن نیز به آن اشاره شده، نشان‌دهنده تغییر راهبردی تحت تأثیر رابطه شخصی اردوغان با رئیس‌جمهوری آمریکا، دونالد ترامپ و هدف گسترده‌تر ترکیه برای حفظ نفوذ در خاورمیانه پساجنگ است.
پیوند امنیت انرژی
یکی از نگرانی‌های اصلی ترکیه در طول جنگ، احتمال اختلال در ژئوپلیتیک انرژی منطقه بود. ترکیه خود را به عنوان یک قطب انرژی آینده‌دار معرفی کرده و از موقعیت جغرافیایی خود برای تسهیل خطوط لوله گاز و نفت از دریای خزر، آسیای مرکزی و خاورمیانه به اروپا استفاده می‌کند. ایران در این چشم‌انداز نقشی حیاتی دارد، هم به عنوان تأمین‌کننده و هم به عنوان کشور ترانزیت. تأثیر جنگ بر زیرساخت‌های انرژی ایران، از جمله حملات اسرائیل به تأسیسات گاز طبیعی میدان پارس جنوبی، امنیت انرژی و بلندپروازی‌های ترکیه برای تبدیل شدن به واسطه انرژی منطقه را تهدید می‌کرد.
سیاست خارجی
جنگ ۱۲ روزه پیامدهای عمیقی برای مسیر سیاست خارجی ترکیه دارد. نخست، این جنگ تسریع در گسترش توان نظامی ترکیه را موجب شده، به‌ویژه در حوزه دفاع هوایی و تولید موشکی، که در اعلام اردوغان برای افزایش ذخایر موشکی میان‌برد و بلندبرد مشهود است. این اقدام صرفاً واکنشی به جنگ نیست، بلکه بخشی از راهبرد گسترده‌تر برای کاهش شکاف تکنولوژیک با اسرائیل و تقویت توان بازدارندگی ترکیه در منطقه‌ای به طور فزاینده بی‌ثبات است.
منبع: دیپلماسی ایرانی