18 ژوئیه 2022
تارنمای ایران دیلی
برگردان علیاصغر شهدی
[email protected]
پوتین و اردوغان، روسای جمهور روسیه و ترکیه برای شرکت در نشست سهجانبه و دیدار با همتای ایرانی خود سید ابراهیم رئیسی، به تهران سفر کردند. نشستی که در ادامه مذاکرات سهجانبه برای بررسی وضعیت موجود در سوریه و بهبود هماهنگی در این زمینه بود. دراینارتباط فیروز دولتآبادی سفیر سابق ایران در ترکیه مصاحبه اختصاصی با ایران دیلی داشته که در ادامه گزیدهای از آن را میخوانید.
واقعیت این است که تحولات اخیر در منطقه بیشتر از تحولات سوریه اهمیت دارد و این احتمال را افزایش میدهد که نشست تهران نیز بر تغییرات جدید منطقهای متمرکز شود. ازجمله این تحولات میتوان به جنگ جاری در اوکراین، نزدیکی سیاسی ترکیه به کشورهای عربی منطقه و اسرائیل، مواضع ناسازگار آنکارا در قبال سوریه با مواضع تهران و مسکو، گفتگوها درباره احیای توافق هستهای 2015 بین ایران و طرفهای باقیمانده و آمریکا و سفر منطقهای اخیر جو بایدن رئیسجمهور آمریکا اشاره کرد که همگی نشاندهنده اهمیت و پیچیدگی مذاکرات در تهران است.
ایران نقش مهمی در تحولات منطقهای دارد. مطالعات بنده در زمینههای همپوشانی امنیت ملی سه کشور نشان میدهد که ایران میتواند در تضمین امنیت روسیه مؤثر باشد و در کمک به تضمین امنیت ترکیه نقش داشته باشد، اگرچه ترکیه نقش قوی در تأمین امنیت ایران ایفا نمیکند. نشست تهران میتواند به تشریح بیشتر وضعیت امنیت ملی سه کشور و افزایش تعداد مناطق همپوشان کمک کند. بهعنوانمثال، این گفتگوها میتواند ترکیه را متقاعد کند که مواضع خود را در قبال سوریه تغییر دهد و آنها را با مواضع ایران و روسیه سازگارتر کند. علاوه بر این، آنها میتوانند مواضع خود در قبال جنگ بین روسیه و اوکراین را تغییر دهند، زیرا آنکارا اخیراً برخلاف میل مسکو با عضویت فنلاند و سوئد در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) موافقت کرده است.
روابط روسیه با غرب طی ماههای گذشته دستخوش تغییرات متعددی شده که منجر به اعمال تحریمهای اتحادیه اروپا و آمریکا علیه مسکو شده است. ایران با توجه به تجربیاتی که در مقابله با تحریمها دارد، میتواند به کمک روسیه بیاید. ایران کشوری قدرتمند است که علیرغم اینکه در چهار دهه گذشته هدف اقدامات ناعادلانه غرب بوده، توانسته استقلال خود را حفظ کند، امنیت ملی خود را ارتقا دهد و نفوذ ژئوپلیتیکی منحصربهفردی در منطقه به دست آورد.
در صورت داشتن دستور کار منطقی و منظم، کسانی که در حال حاضر در دستگاه سیاست خارجی کشور مسئولیت دارند، میتوانند دستاوردهایی را از موقعیت عالی منطقهای کنونی جمهوری اسلامی استخراج کنند.
بنابراین نشست تهران میتواند نقطه عطفی در روابط ایران، روسیه و ترکیه باشد و به سه کشور کمک کند تا علاوه بر تقویت همکاریهای امنیتی و سیاسی، همکاریهای خود را در بخش اقتصادی تقویت کنند. گفتوگوهای تهران همچنین میتواند به همسوتر شدن مواضع سه طرف در مورد مسائل مربوط به منافع مشترک کمک کند و همزمان پیام مهمی به رقبای منطقهای و حامیان فرا منطقهای آنها ارسال کند.
سفر پوتین و اردوغان به تهران چند روز پس از سفر بایدن به اسرائیل و عربستان سعودی صورت گرفت. اگرچه مقدمات این دیدار سهجانبه قبل از سفر رئیسجمهور آمریکا به خاورمیانه فراهم شده بود، اما نزدیک بودن آن به سفر بایدن بهطور خودکار اهمیت ویژهای به آن میبخشد و از این فرضیه حمایت میکند که کاخ سفید سفر خاورمیانه را بهگونهای برنامهریزی کرده بود تا پیش از سفر پوتین به ایران صورت گرفته و واشنگتن را قادر سازد تا سیاستهای شکستخورده داخلی و خارجی خود را بپوشاند. سفر بایدن کمکی به حلوفصل مناقشات امنیتی و اقتصادی منطقهای نکرد. این یک سفر عجولانه بود که حتی در آن اتفاقنظری بین همه کشورهای عربی منطقه وجود نداشت. سیگنالهایی که از سفر بایدن به اسرائیل میآید نشان میدهد که توافقهای حاصل شده بین دو طرف ماهیت لفاظی و بخشی از یک کمپین رسانهای بوده است.
ازاینرو، اجلاس تهران در صورتی میتواند نتایج مهم، موفق و ملموستری داشته باشد که سه طرف برنامه منطقی برای تأثیرگذاری مثبت بر تحولات منطقهای داشته باشند و مواضع خود را به یکدیگر نزدیک کنند.