ارتودنسی سیمی بهتر است یا نامرئی؟

در دنیای مدرن ارتودنسی، گزینه‌های متنوعی برای دستیابی به این هدف وجود دارد. زمانی که صحبت از اصلاح ناهنجاری‌های دندانی به میان می‌آید، دو روش اصلی و پرطرفدار خودنمایی می‌کنند: بریس‌های سنتی سیمی (فلزی یا سرامیکی) و الاینرهای شفاف یا نامرئی (مانند اینویزیلاین). هر یک از این روش‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارند که می‌توانند در تصمیم‌گیری افراد نقش مهمی ایفا کنند. اما سؤال اینجاست: کدام یک از این دو گزینه، برای شما و نیازهای درمانی‌تان مناسب‌تر است؟ برای پاسخ به این سؤال به سراغ جناب آقای دکتر جوانمرد متخصص ارتودنسی ساری رفتیم تا از تجربیات چندین ساله ایشان در بحث ارتودنسی برای یافتن جواب این سؤال بهره ببریم. با ما همراه باشید.

ارتودنسی نامرئی یا ارتودنسی فلزی؟ کدام موثرتر است؟ (از زبان دکتر جوانمرد ارتودنتیست ساری)

بسیاری از بیماران عزیزی که به مطب مراجعه می‌کنند، اغلب این سؤال را از من می‌پرسند: “دکتر جوانمرد، برای من ارتودنسی نامرئی بهتر است یا سیمی؟ و کدام‌یک از نظر اثربخشی برتری دارد؟”

پاسخ به این سؤال بستگی به شرایط بالینی هر فرد دارد، اما اگر بخواهم صادقانه و بر اساس تجربه بالینی‌ام صحبت کنم، باید بگویم که ارتودنسی فلزی یا همان بریس‌های سیمی، توانایی بی‌نظیری در مدیریت و اصلاح انواع ناهنجاری‌های پیچیده دندانی و فکی را از خود نشان می‌دهد. در بسیاری از موارد، ما شاهد هستیم که این روش، در مدت زمان نسبتاً کوتاه‌تری به نتایج قابل‌قبولی می‌رسد. در مقابل، ارتودنسی نامرئی، گرچه از نظر زیبایی‌شناختی بسیار مورد پسند است، اما عمدتاً برای موارد نامرتبی خفیف تا متوسط دندان‌ها کاربرد دارد. این روش معمولاً نیازمند همکاری بسیار بالای بیمار است و ممکن است هم از نظر زمانی و هم از نظر هزینه، کمی بیشتر از بریس‌های سیمی به طول بینجامد. در نهایت، باید تأکید کنم که بر اساس شواهد و نتایجی که در طول سال‌ها به دست آورده‌ام، نتیجه نهایی درمان با ارتودنسی سیمی در بخش قابل‌توجهی از بیماران، قابل‌اعتمادتر و پایدارتر بوده است. تصمیم‌گیری نهایی همواره پس از معاینه دقیق و بررسی جامع وضعیت شما، در مطب و با مشورت خودتان انجام خواهد شد. در ادامه به شرح هر کدام از انواع ارتودنسی و مزایا و معایب آن به تفصیل می‌پردازیم.

ارتودنسی فلزی چیست؟

ارتودنسی ثابت فلزی یا سیمی، کهن‌ترین و شناخته‌شده‌ترین روش ارتودنسی است که سال‌هاست برای اصلاح نامرتبی دندان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش به دلیل سابقه طولانی و اثربخشی بالا، به عنوان یک استاندارد درمانی در ارتودنسی شناخته می‌شود.

نحوه عملکرد ارتودنسی فلزی:

در این شیوه درمانی، براکت‌هایی که معمولاً از جنس فلز یا سرامیک هستند، به صورت ثابت و دائمی روی سطح خارجی دندان‌ها چسبانده می‌شوند. سپس این براکت‌ها توسط سیم‌های فلزی و نوارهای لاستیکی (اورینگ) به یکدیگر متصل می‌شوند و یک سیستم یکپارچه را تشکیل می‌دهند. دندانپزشک متخصص ارتودنسی، این دستگاه را به طور منظم و در فواصل زمانی مشخص (معمولاً ماهیانه) تنظیم می‌کند. این تنظیمات نیروهای ملایم و مداومی را به دندان‌ها وارد می‌کنند که باعث حرکت تدریجی دندان‌ها به سمت موقعیت صحیح و ایده‌آل خود می‌شوند. به این ترتیب، ناهنجاری‌های دندانی به مرور زمان و در طول دوره درمان برطرف می‌گردند.

شایان ذکر است که امروزه نوع پیشرفته‌تری از ارتودنسی ثابت فلزی نیز وجود دارد که به آن ارتودنسی لینگوال (پشت دندانی) گفته می‌شود. در این روش، براکت‌ها و سیم‌ها به جای سطح بیرونی، در سطح داخلی و پشت دندان‌ها قرار می‌گیرند و بنابراین به هیچ وجه در معرض دید نیستند که از نظر زیبایی‌شناختی مزیت بزرگی محسوب می‌شود.

مزایای ارتودنسی فلزی:

برای درک بهتر چرایی انتخاب ارتودنسی فلزی، لازم است با مزایای بارز آن آشنا شویم:

• قابلیت درمان طیف وسیع ناهنجاری‌ها: این روش قادر است انواع مشکلات پیچیده دندانی و فکی را از جمله چرخش‌های شدید دندانی، دندان‌های تورفته یا بیرون‌زده، زاویه نامناسب دندان‌ها، روی هم رفتگی و جابه‌جایی ریشه‌ها را با موفقیت درمان کند.
• تصحیح همزمان چند دندان: ارتودنسی فلزی امکان اصلاح موقعیت چندین دندان را به طور همزمان فراهم می‌کند که این امر سرعت و کارایی درمان را افزایش می‌دهد.
• دقت بالا در اصلاح: این روش امکان کنترل دقیق حرکت دندان‌ها را به ارتودنتیست می‌دهد، که منجر به اصلاح دقیق‌تر و رسیدن به نتایج مطلوب می‌شود.
• جابه‌جایی سریع‌تر و راحت‌تر دندان‌ها: در بسیاری از موارد، ارتودنسی فلزی به دلیل اعمال نیروی مستقیم و مداوم، می‌تواند دندان‌ها را با سرعت بیشتری نسبت به سایر روش‌ها حرکت دهد.
• درصد موفقیت بالا و پایداری نتایج: ارتودنسی فلزی دارای درصد موفقیت بسیار بالایی است و احتمال بازگشت دندان‌ها به حالت قبلی پس از اتمام درمان در این روش کمتر است.

معایب ارتودنسی فلزی:

در کنار مزایای فراوان، ارتودنسی فلزی دارای معایبی نیز هست که باید در نظر گرفته شوند:

• مشخص بودن براکت‌ها و تأثیر بر زیبایی: یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های بیماران، مشخص بودن براکت‌های فلزی روی دندان‌ها و تأثیر آن‌ها بر زیبایی لبخند در طول دوره درمان است.
• دشواری در بهداشت دهان و دندان: وجود براکت‌ها و سیم‌ها، مسواک زدن و نخ دندان کشیدن را دشوارتر می‌کند و نیاز به رعایت بهداشت دهانی دقیق‌تر و استفاده از ابزارهای خاص دارد.
• افزایش احتمال پوسیدگی و لکه: به دلیل دشواری در تمیز کردن صحیح دندان‌ها، احتمال تجمع پلاک میکروبی و در نتیجه ایجاد لکه و پوسیدگی دندانی افزایش می‌یابد.
• خطر شکستگی سیم‌ها و براکت‌ها: مصرف غذاهای سفت و چسبنده می‌تواند منجر به شکسته شدن سیم‌ها یا جدا شدن براکت‌ها از روی دندان شود که نیاز به مراجعه اورژانسی به ارتودنتیست را در پی دارد.
• نیاز به مراجعه منظم به مطب: بیماران باید به طور معمول ماهی یک بار برای بررسی وضعیت حرکت دندان‌ها و تنظیم مجدد دستگاه ارتودنسی به دندانپزشک مراجعه کنند.

ارتودنسی نامرئی یا شفاف (اینویزیلاین) چیست؟

ارتودنسی نامرئی، که اغلب با نام تجاری “اینویزیلاین” شناخته می‌شود، یک روش نوین و پیشرفته برای مرتب کردن دندان‌ها است که برخلاف ارتودنسی سنتی، نیازی به استفاده از براکت‌ها و سیم‌های فلزی ندارد. این متد، راهکاری زیبایی‌شناسانه برای اصلاح ناهنجاری‌های دندانی ارائه می‌دهد.

نحوه عملکرد ارتودنسی نامرئی:

در روش ارتودنسی اینویزیلاین، به جای بریس‌های ثابت، از مجموعه‌ای از پلاک‌های شفاف و متحرک (که به آن‌ها ردیف‌کننده یا الاینر گفته می‌شود) برای حرکت دادن تدریجی دندان‌ها استفاده می‌شود. این پلاک‌ها تقریباً نامرئی هستند و به همین دلیل، در طول دوره درمان به سختی قابل تشخیص می‌باشند.

روند ساخت این پلاک‌ها با بهره‌گیری از تکنولوژی تصویربرداری سه‌بعدی و اسکن دیجیتال از دندان‌های بیمار آغاز می‌شود. بر اساس این تصاویر، یک برنامه درمانی دقیق و اختصاصی برای هر فرد طراحی می‌شود و مجموعه پلاک‌های سفارشی ساخته می‌شوند. بیمار موظف است هر یک از این پلاک‌ها را به مدت تقریباً دو هفته و مطابق با دستورالعمل دندانپزشک در دهان خود قرار دهد. تنها هنگام غذا خوردن، آشامیدن (به جز آب)، مسواک زدن و نخ دندان کشیدن، باید پلاک‌ها را از دهان خارج کرد. پس از اتمام دو هفته، پلاک قبلی با پلاک بعدی در مجموعه تعویض می‌شود. در هر نوبت مراجعه به دندانپزشک، بیمار تعدادی از پلاک‌های آینده را تحویل می‌گیرد تا به ترتیب و در منزل از آن‌ها استفاده کند. این فرایند باعث می‌شود که دندان‌ها به تدریج و به صورت کنترل شده به سمت موقعیت صحیح و نهایی خود حرکت کنند.

مزایای ارتودنسی اینویزیلاین:

• غیرقابل مشاهده بودن: برجسته‌ترین مزیت این روش، شفافیت و نامرئی بودن پلاک‌ها است که به بیمار امکان می‌دهد بدون نگرانی از ظاهر بریس‌ها، به فعالیت‌های اجتماعی خود ادامه دهد.
• قابلیت خارج کردن از دهان: بیمار می‌تواند هنگام غذا خوردن و آشامیدن (و همچنین برای مسواک زدن و نخ دندان کشیدن) پلاک‌ها را از دهان خارج کند. این ویژگی، تجربه خوردن راحت‌تر و امکان انتخاب طیف وسیع‌تری از غذاها را فراهم می‌کند.
• راحتی در شستشو و بهداشت دهان: از آنجا که پلاک‌ها متحرک هستند، مسواک زدن و نخ دندان کشیدن بسیار آسان‌تر از بریس‌های ثابت است که به حفظ بهداشت دهان و دندان و کاهش خطر پوسیدگی کمک می‌کند.
• نیاز به مراجعات کمتر به دندانپزشک: معمولاً مراجعات به دندانپزشک در این روش، کمتر و با فواصل زمانی طولانی‌تر (مثلاً هر دو ماه یکبار) صورت می‌گیرد.
• راحتی بیشتر و عدم آسیب به محیط دهان: از آنجا که سیم و براکت فلزی وجود ندارد، امکان خراشیدگی یا زخم شدن بافت‌های نرم دهان (مانند گونه و لثه) به شدت کاهش می‌یابد.

معایب ارتودنسی اینویزیلاین:

• هزینه بالاتر: به طور کلی، هزینه ارتودنسی نامرئی معمولاً بیشتر از ارتودنسی فلزی است.
• ضرورت استفاده حداقل 20 تا 22 ساعت در روز: برای دستیابی به نتایج مطلوب، پلاک‌ها باید حداقل 20 تا 22 ساعت در روز در دهان باشند. عدم رعایت این نکته می‌تواند باعث طولانی شدن دوره درمان یا عدم موفقیت آن شود.
• لزوم مسواک زدن بعد از هر وعده غذایی: هر بار که پلاک‌ها برای غذا خوردن از دهان خارج می‌شوند، لازم است دندان‌ها و خود پلاک‌ها قبل از قرار دادن مجدد، تمیز شوند تا از تجمع ذرات غذا و پلاک جلوگیری شود.
• سخت بودن استفاده در مکان‌های عمومی: خارج کردن و قرار دادن پلاک‌ها در مکان‌های عمومی مانند رستوران‌ها ممکن است برای برخی افراد دشوار یا ناخوشایند باشد.
• احتمال دردناک بودن در روزهای اول: هرچند به طور کلی راحت‌تر از بریس‌های فلزی است، اما در روزهای اولیه استفاده از هر پلاک جدید، ممکن است بیمار احساس فشار یا درد خفیفی را تجربه کند.
• عدم کارآیی در ناهنجاری‌های شدید فک و دندان: این روش برای اصلاح موارد پیچیده و شدید ناهنجاری‌های فکی و دندانی، کمتر کارآمد است و معمولاً برای مشکلات خفیف تا متوسط توصیه می‌شود.
• عدم کسب نتیجه مطلوب در صورت عدم همکاری بیمار: موفقیت این درمان به شدت به همکاری و انضباط بیمار در استفاده منظم و صحیح از پلاک‌ها وابسته است. سهل‌انگاری در این زمینه می‌تواند به عدم کسب نتیجه مطلوب منجر شود.

ارتودنسی نامرئی برای چه کسانی مناسب است؟

ارتودنسی نامرئی امکان بهبود گسترده‌ای از مشکلات دندانی و ناهنجاری‌های فک را فراهم می‌کند. این روش در بسیاری از سنین قابل استفاده است و محدودیت سنی مشخصی ندارد؛ با این حال، همکاری مداوم از جانب بیمار اهمیت زیادی دارد، به ویژه در کودکان که ممکن است با چالش‌های رفتاری و رشد مواجه باشند. به عنوان گزینه‌ای مناسب، ارتودنسی متحرک برای بیمارانی که دندان‌هایشان با کمبود فضای فکی هم‌پوشانی دارند یا به‌طور کل فک آن‌ها نسبت به هم کمی ناسازگار است، توصیه می‌شود.

همچنین، این روش برای اصلاح مشکلات خاصی مانند فاصله بین فک بالا و پایین (اپن بایت)، بیرون زدگی دندان‌های فک بالا (اورجت) و بیرون زدگی چند دندان در فک پایین (کراس‌بایت) قابل استفاده است و می‌تواند بخشی از طرح درمان برای بهبود هماهنگی‌بخشی بین دو فک باشد.

کاندیدهای مناسب برای ارتودنسی سیمی چه کسانی هستند؟

در حوزه کودکان، ارتودنسی سیمی یا ثابت به‌ویژه وقتی که ناهنجاری‌های فک و دندان شدید باشند، گزینه‌ای بسیار مناسب و کارآمد محسوب می‌شود. در واقع، اصلاح این دسته از ناهنجاری‌ها اغلب به تغییرات دارنده‌تری در موقعیت دندان‌ها و فک نیاز دارد که ممکن است با روش‌های نامرئی به‌طور کامل برآورده نشود. به همین دلیل، در مواردی که اصلاحات دقیق و گسترده‌تری مورد نیاز است، ارتودنسی ثابت احتمالاً نتیجه بهتری را ارائه می‌دهد.

جدول مقایسه ارتودنسی ثابت و نامرئی

سخن پایانی از زبان دکتر جوانمرد:

“در نهایت، انتخاب بین ارتودنسی فلزی و نامرئی به عوامل متعددی بستگی دارد. برای تصمیم‌گیری صحیح، در کنار آگاهی از مزایا و معایب هر روش، مشورت با ارتودنتیست شهر خودتان امری ضروری است. دندانپزشک شما با بررسی دقیق وضعیت دهان و دندان، و با در نظر گرفتن شرایط فردی شما، بهترین راهنمایی را برای دستیابی به لبخندی زیبا و سالم ارائه خواهد داد.”