ایران دومین کشور دارنده ذخایر گاز
ایران دومین کشور دارنده ذخایر گازی اثبات‌شده دنیا و همچنین سومین کشور تولیدکننده گاز و چهارمین کشور مصرف‌کننده گاز طبیعی در جهان است. در سال ۱۴۰۰، میانگین مصرف گاز طبیعی در کشور ۶۵۱ میلیون مترمکعب بوده است که بخش نیروگاهی با ۳۲ درصد، صنعت ۳۰ درصد و خانگی و تجاری با ۲۹ درصد بیشترین سهم از مصرف را داشته‌اند.
اختلاف مصرف در سردترین
با گرم‌ترین ماه سال؛ ۲۲۰ میلیون مترمکعب
با شروع فصل سرد میزان مصرف در بخش خانگی و تجاری در سردترین ماه ۶.۷ برابر گرم‌ترین ماه سال می‌شود که سهم بخش خانگی و تجاری را از ۱۰ به ۴۹ درصد می‌رساند بنابراین اختلاف کل مصرف در سردترین با گرم‌ترین ماه سال به‌صورت متوسط به بیش از ۲۲۰ میلیون مترمکعب در روز می‌رسد. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان «مسائل راهبردی بخش انرژی در سند هفتم توسعه-ذخیره‌سازی گاز» به وضعیت نامطلوب تراز گاز کشور و راهکارهای حل آن پرداخته است که در ادامه گزیده آن را می‌خوانید.
سهم اندک ایران از ذخیره‌سازی گاز
از منظر تولید گاز طبیعی در سال ۲۰۲۱ میلادی، ایران با تولید ۲۵۷ میلیارد مترمکعب گاز در سال با سهم ۶.۴ درصدی از کل تولید (۴۰۳۷ میلیارد مترمکعب) بعد از کشورهای آمریکا و روسیه در جایگاه سوم قرار دارد.
بررسی میزان مصرف گاز طبیعی نیز نشان می‌دهد ایران با مصرف ۲۴۱ میلیارد مترمکعب گاز در بخش های مختلف سهم ۶ درصدی از کل مصرف را در دنیا دارد که در رده چهارمین کشور مصرف‌کننده گاز طبیعی در دنیا محسوب می‌شود. کشورهای آمریکا، روسیه و چین به ترتیب هرکدام با ۱۱.۸، ۲۰.۵ و ۹.۴ درصد بیشترین مصرف‌کنندگان گاز طبیعی در دنیا هستند. اما بر اساس سند پشتیبان تراز گاز طبیعی مصوب شورای عالی انرژی، پیش‌بینی‌شده است در صورت ادامه روند کنونی، حداکثر اختلاف مصرف گاز در فصول گرم و سرد در سال‌های ۱۴۱۰ و ۱۴۲۰ به ترتیب به ۴۵۳ و ۵۷۹ میلیون مترمکعب در روز برسد که تأمین گاز در فصول سرد سال را با چالش جدی روبه‌رو می‌کند.
میزان ذخیره‌سازی گاز در ایران
فقط یک درصد
توجه ویژه به استفاده از ذخیره‌سازی گاز در مخازن زیرزمینی بسیار حائز اهمیت است. برخی از کشورها از ۱۰۰ سال پیش و سایر کشورها از حدود ۵۰ سال پیش نسبت به توسعه ذخیره‌سازی گاز طبیعی اقدام کرده‌اند.
به‌صورت متوسط ظرفیت ذخیره‌سازی گاز در دنیا ۱۱ درصد از کل مصرف گاز است و این رقم در کشورهای اروپایی به‌طور متوسط به ۲۳ درصد می‌رسد. این نسبت در آمریکا و روسیه به ترتیب معادل ۱۷.۵ و ۱۸.۴ درصد است. ایران به‌رغم داشتن منابع عظیم گازی و همچنین مخازن هیدروکربوری با پتانسیل ذخیره‌سازی گاز میزان ظرفیت ذخیره‌سازی آن تنها ۱.۴ درصد از کل مصرف است. ضروری است کشور با توجه به پتانسیل مخازن موجود در گام اول اقدام‌های لازم را برای رسیدن به سهم حداقل ۱۰ درصد در طول برنامه هفتم توسعه و در گام بعدی به سهم حداقل ۲۰ درصد مصرف از محل ذخیره‌سازی در دستور کار قرار دهد. در سال ۱۳۹۶ متوسط مصرف ماهانه در سردترین ماه حدود ۶.۳ برابر مصرف در گرم‌ترین ماه سال بوده است و این اختلاف به ۶.۷ برابر در سال ۱۴۰۰ رسیده است. آمار نشان می‌دهد که عدم تخصیص گاز به بخش نیروگاهی در سال ۱۳۹۸ به بعد افزایش‌یافته است.
نا ترازی ۵۱۲ میلیون مترمکعبی
گاز در سال 1402
با توجه به فرضیات ادامه روند موجود، بر اساس سند تراز تولید و مصرف گاز طبیعی، مصرف گاز طبیعی در کشور به‌صورت متوسط سالیانه تا سال ۱۴۱۰ به میزان ۴.۶ درصد و بین سال‌های ۱۴۱۰ تا ۱۴۲۰ نیز به‌صورت متوسط سالیانه میزان ۳.۲ درصد افزایش می‌یابد. همچنین در حوزه عرضه نیز تا سال ۱۴۱۰ به‌صورت متوسط سالیانه به میزان ۴.۳ درصد افزایش و پس‌ازآن به‌صورت متوسط سالیانه ۲.۳ کاهش می‌یابد.
بر اساس موارد ذکرشده و فرضیات مرتبط به میزان مصرف در بخش‌های مختلف، بر اساس این سند در سال ۱۴۲۰ میزان کل عرضه گاز طبیعی به ۸۹۸.۷ میلیون مترمکعب در روز برسد، این در حالی است که میزان مصرف همه بخش‌ها برابر با ۱۴۱۰.۸ خواهد بود که نشان از نا ترازی ۵۱۲ میلیون مترمکعبی در روز دارد. به عبارتی میزان مصرف از تولید به‌شدت فاصله می‌گیرد.