پدیده فرونشست در دنیا بیش از چهار میلی‌متر در سال، نگران‌کننده است، اما متوسط سالانه فرونشست در ایران به 18 سانتیمتر رسیده است. فرونشست زمین، 30 استان کشور را درگیر کرده و تنها استان گیلان از این چالش در امان مانده است. علی بیت‌اللهی، عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گفت: ۱۸ استان فرونشست بالای 10 سانتیمتر در سال را تجربه می‌کنند و این پدیده خطرات جدی برای محیط‌زیست و زیرساخت‌های کشور دارد. زمانی که نرخ فرونشست به حدود ۱۰ سانتیمتر در سال برسد، وضعیت بحرانی است و اکنون ۱۸ استان از این عدد فراتر رفته‌اند.
بیشترین فرونشست در 9 استان
به گفته بیت‌اللهی، بیشترین وسعت پهنه‌های فرونشستی در استان‌های خراسان رضوی، فارس، کرمان و اصفهان است. آذربایجان غربی، سمنان، یزد، گلستان و تهران نیز ازجمله استان‌هایی هستند که بیشترین چالش را در این زمینه‌دارند. بیشترین شاخص تراکم فرونشست در استان‌های تهران، خراسان رضوی، گلستان و همدان است.
بیشترین شهرهای واقع در پهنه‌های فرونشستی
بیت‌اللهی گفت: «استان‌های اصفهان، خراسان رضوی، فارس و تهران، بیشترین شهرهای واقع در پهنه‌های فرونشستی را در خود جای‌داده‌اند که به ترتیب شامل 58، ۴۲، ۳۵ و ۲۹ شهر می‌شود. بیشترین عدد در یک محدوده، کرمان در صدر قرار دارد. در منطقه بهرمان شهرستان رفسنجان، نرخ فرونشست به بالای ۴۰ سانتیمتر در سال رسیده است.» این پژوهشگر از البرز به‌عنوان رتبه دوم این شاخص نام می‌برد و ادامه می‌دهد: «جنوب این استان و سمت هشتگرد، عدد پدیده فرونشست زمین به بالای ۳۰ سانتیمتر در سال رسیده است.» به گفته او، استان‌های قم و تهران با فرونشست سالانه بالای ۲۰ سانتیمتر در رتبه‌های بعدی قرار دارند و فارس، اصفهان، سمنان، گلستان و آذربایجان غربی نیز ازجمله دیگر استان‌هایی هستند که با فرونشست بیش از 10 سانتیمتر در وضعیت بحرانی به سر می‌برند. بر اساس توضیحات این مسئول، درمجموع 9 استان از جهات مختلف، بیشترین درگیری را با پدیده فرونشست دارند.
مرگ آبخوان‌ها
بیت‌اللهی خطرات ناشی از نشست زمین را متوجه دو محیط طبیعی و مصنوعی می‌داند و می‌افزاید: «مهم‌ترین و بزرگ‌ترین آسیب پدیده فرونشست برای طبیعت، از بین رفتن یا مرگ آبخوان‌هاست؛ به این معنا که لایه‌های زیرزمینی دیگر توان نگهداری آب را ندارند. به دلیل تراکم و فشردگی که در آن‌ها رخ می‌دهد، امکان جذب و نفوذ آب‌های سطحی را از دست می‌دهند.» او این پدیده را ازنظر زیست‌محیطی، کشاورزی و امنیت غذایی، «بسیار خطرناک» توصیف می‌کند و توضیح می‌دهد: «زمانی که آبخوان یک منطقه، متراکم و درگیر پدیده فرونشست شده باشد، حتی در صورت افزایش چند برابری بارندگی، آبی به داخل زمین نفوذ نمی‌کند.» بیت‌اللهی می‌افزاید: «در چنین شرایطی از یک‌سو خاک سطحی، دیگر مستعد کشت و زرع نیست و از سوی دیگر، دشت‌های کشور به بیابان تبدیل می‌شوند. به همین دلیل است که پدیده فرونشست می‌تواند به کشاورزی، محیط‌زیست و منابع طبیعی، آسیب‌های جبران‌ناپذیری بزند.»عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در ادامه تأکید می‌کند: «بروز پدیده فرونشست در یک منطقه برگشت‌ناپذیر است و زمانی که لایه‌های زیرزمینی، متراکم شده باشند، هیچ‌گاه به حالت اولیه خود بازنمی‌گردند. بر همین اساس، مهم این است که از بروز این پدیده و گسترش آن جلوگیری شود.»
ضرورت اصلاح الگوی توسعه شهری و کشاورزی
به گزارش تجات‌نیوز، پدیده فرونشست در ایران از مرحله زنگ خطر گذشته است و صدای بحرانی آن شنیده می‌شود. تخریب زیرساخت‌های ملی و آثار تاریخی و فرهنگی، تهدید زندگی شهری و آسیب به مناطق مسکونی، ایجاد خسارت برای زمین‌های کشاورزی، روند صعودی مهاجرت روستاییان و افزایش آسیب‌پذیری در برابر زلزله، ازجمله تبعات احتمالی این پدیده به شمار می‌روند. کارشناسان مواردی چون اصلاح شیوه مدیریت منابع آبی، تغییر الگوی توسعه شهری، اصلاح الگوی کشت، خودداری از بارگذاری جمعیتی و صنعتی در مناطق کم‌آب، تقویت نظارت‌ها برای جلوگیری از مصرف بی‌رویه منابع آبی، توسعه آمایش سرزمین و افزایش آگاهی در میان مسئولان و مردم را ازجمله اقدامات ضروری در مواجهه با پدیده فرونشست در ایران می‌دانند.