«نوجوانان کار» پدیدهای نوظهور و در حال گسترش است؛ ترکیبی از بحران اقتصادی، تحول سبک زندگی، گسترش رسانههای اجتماعی و تغییر نظام ارزشها که کودکان دیروز را زودتر از موعد روانه میدان کار کرده است. اما این پدیده تنها به کار فیزیکی یا مشاغل خیابانی محدود نمیشود؛ حضور فعال در فریلنسری، فروشگاههای آنلاین، تولید محتوا، یا حتی مشاغل پنهان و غیررسمی، اکنون شکل تازهای از کار نوجوانان را رقم زده است.
رسانهزدگی
«فاطمه محمدی» مدیر گروه آسیبهای اجتماعی مرکز پژوهشهای مجلس درباره عوامل موثر در پیدایش پدیده «نوجوانان کار» گفت: ما در ساحت اجتماعی-فرهنگی با جامعهای مواجه هستیم که تحت تأثیر پدیده جهانیشدن و رسانهزدگی در ابعاد مختلف زندگی، تأثیر میپذیرد. از همین رو ما وقتی در قاعده کلیِ جامعهمان، نظام رفتاریمان دستخوش تغییر میشود، حتماً کودک و نوجوان ما نیز تأثیر میپذیرد.
رویافروشی
محمدی اشاره کرد: از طرفی توسعهی زندگیهای فانتزی و رویایی که اصطلاحاً نام آن را «رویا فروشی» در فضای مجازی گذاشتهام، باعث شده که نوجوانان احساس کنند نیاز به دریافت مالی دارند تا نیازهایشان را تأمین کنند.
بحران معیشت
محمدی گفت: بحران معیشتی جدی که مردم و خانوادهها با آن مواجهاند، طبیعتاً پدر خانواده یا مادر شاغل باشد، خیلی از نیازهای فرزندش را نمیتواند مهیا کند و چون او تحت تأثیر فرایند رسانه و پراگماتیسم رسانهای قرار گرفته، ترجیح میدهد که در واقع خودش درآمدی داشته باشد تا خواستههای فانتزی زندگیاش را تأمین کند.
به گفتهی او اگر بخواهیم یک دختر نوجوان را در نظر بگیریم، هزینههای رسیدگی به ظاهرش بالاست و تقریباً میتوانم بگویم از توان و ارادهی بسیاری از خانوادهها خارج است. پس او احساس میکند باید خودش دنبال یک منبع درآمدی باشد. که اتفاقاً فریلنسری، فضاهای آنلاین مانند آنلاینشاپها یا حتی فروشندگی سادهترین کارهایی است که او میتواند به آنها روی بیاورد.
گریز از مدرسه
وی گفت: عامل موثر دیگر بیاهمیت جلوه دادن درس است. متأسفانه در سالهای اخیر، نظام آموزشی ما آنقدر ضعیف عمل کرده که عملا دانشآموز فکر میکند وقتش در مدرسه به بطالت میگذرد. . آنها احساس میکنند که «از مدرسه چه چیزی قرار است نصیبمان شود؟» و نهایتش چیست؟
بی علاقگی به تحصیل
او افزود: در حال حاضر ضعف در تمایل پسران به ورود به دانشگاه است. اگر آمار امسال کنکوریها را نگاه کنیم، واقعاً اسفبار است. دخترها دارند به سمت درس خواندن میآیند و پسرها تمایلی به ادامه تحصیل ندارند، چون احساس میکنند از درس پولی درنمیآید. نوجوان چنین احساسی دارد که «من از الان کارم را شروع کنم، وارد این فضا بشوم، حداقل یک آیندهای دارم».
تاثیر سبک زندگی بلاگرها
او عنوان کرد: سبک زندگی بلاگرها هم دارد روی مردم تأثیر میگذارد. طرف میبیند که این فرد نه سوادی، نه تحصیلاتی و نه تخصصی دارد؛ صرفاً تظاهر میکند و یک نمایش از زندگی فانتزی و رویاییِ ساختگیاش را به مردم نشان میدهد. درآمد ماهیانه بلاگر حداقل ۵۰۰ میلیون است که نه مالیات میدهد، نه به کسی پاسخگوست، نه اجارهای میدهد. از این رو نوجوان فکر میکند: «من هم شروع کنم؛ شاید بتوانم مثل یکی از اینها بشوم.»