امید به زندگی یکی از سه مؤلفه اصلی شاخص توسعه انسانی است که تصویری جامع از وضعیت سلامت عمومی و کیفیت زیست در یک کشور ارائه می‌دهد. این شاخص بیانگر میانگین تعداد سال‌هایی است که انتظار می‌رود یک فرد در صورت تداوم شرایط موجود اقتصادی، بهداشتی و اجتماعی زندگی کند. نرخ بالای امید به زندگی نشان‌دهنده دسترسی مطلوب شهروندان به خدمات سلامت، بهداشت عمومی، تغذیه مناسب، محیط‌زیست سالم و استاندارد‌های مطلوب زندگی است. کشور‌هایی که دارای نظام سلامت کارآمد، برنامه‌های پیشگیرانه قوی، پوشش بیمه‌ای جامع و رفاه اجتماعی پایدار هستند معمولاً در این شاخص عملکرد مطلوب‌تری دارند. در نقطه مقابل، پایین بودن امید به زندگی اغلب ناشی از عواملی، چون فقر، سوءتغذیه، جنگ، فقدان دسترسی به خدمات درمانی اولیه و نبود زیرساخت‌های بهداشتی مناسب است. امید به زندگی طی چند دهه اخیر با روندی رو به رشد همراه بوده است. کاهش نرخ مرگ‌ومیر نوزادان، توسعه شبکه بهداشت و درمان، گسترش پوشش واکسیناسیون و بهبود شاخص‌های اجتماعی ازجمله عواملی هستند که در افزایش تدریجی این شاخص نقش‌آفرینی کرده‌اند. بااین‌حال، تداوم پیشرفت در این حوزه نیازمند ارتقای کیفیت خدمات درمانی، کاهش نابرابری‌های منطقه‌ای و توجه جدی به‌سلامت روان و سبک زندگی سالم است.
کشورهای برتر
در بررسی داده‌های مربوط به امید به زندگی در کشورهای مختلف جهان، شاهد شکاف معناداری میان مناطق توسعه‌یافته و درحال‌توسعه هستیم. کشور موناکو با میانگین امید به زندگی ۸۶.۳ سال در صدر جدول قرار دارد و پس‌ازآن کشور‌هایی مانند سن ماری نو، هنگ‌کنگ، ژاپن، کره جنوبی، سوئیس و استرالیا نیز با میانگین بالای ۸۳ سال رتبه‌های برتر را به خود اختصاص داده‌اند. این کشورها اغلب از زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی قوی، تغذیه مناسب، سطح بالای رفاه اجتماعی و سبک زندگی سالم بهره‌مند هستند. در میان کشورهای اروپایی، نام‌هایی مانند ایتالیا، اسپانیا، فرانسه، نروژ، سوئد، آلمان و بریتانیا دیده می‌شود که همگی با میانگین بالای ۸۱ سال در جایگاه مناسبی قرار دارند. این آمار بیانگر تأثیر مستقیم توسعه‌یافتگی، نظام‌های جامع تأمین اجتماعی و دسترسی همگانی به خدمات درمانی باکیفیت است.
امید به زندگی در خاورمیانه
کشورهای آسیای شرقی مانند ژاپن و کره جنوبی نیز با امید به زندگی بالا نمونه‌هایی موفق از ترکیب فرهنگ سنتی سالم و فناوری پیشرفته در حوزه سلامت به شمار می‌روند. در منطقه خاورمیانه، کشور‌هایی مانند کویت با امید به زندگی ۸۰.۴ سال و عمان با ۸۰ سال در موقعیت نسبتاً مطلوبی قرار دارند. درحالی‌که کشور‌هایی مانند ایران ۷۷.۶ سال و عربستان سعودی ۷۸.۷ سال عملکرد متوسطی دارند. کشور عراق با امید به زندگی ۷۲.۳ سال نشان‌دهنده اثرات منفی جنگ، بی‌ثباتی سیاسی و ضعف در زیرساخت‌های بهداشتی است. باوجود محدودیت‌ها و چالش‌های اقتصادی، ایران نسبت به بسیاری از کشورهای منطقه در موقعیت بهتری قرار دارد.
فقر و نابرابری
در میان کشورهای پرجمعیت، چین ۷۷.۹ سال در جایگاهی قابل‌قبول قرارگرفته، اما هند با ۷۲ سال امید به زندگی همچنان با مشکلاتی نظیر فقر، دسترسی نابرابر به خدمات درمانی و آلودگی روبه‌روست. این عوامل نقش کلیدی در پایین نگه‌داشتن امید به زندگی در این کشور ایفا می‌کنند. کشورهای اروپای شرقی مانند اوکراین ۷۳.۴ سال و روسیه ۷۳.۱ سال نیز در نیمه پایین جدول قرار دارند. در واقع این دو کشور به علت درگیری و جنگ با یکدیگر در چند سال گذشته دچار کمتر شدن سن امید به زندگی شده‌اند.
توسعه
در پایین‌ترین بخش جدول کشورهای آفریقای جنوبی ۶۶.۱ سال و نیجریه ۵۴.۴ سال قرار دارند. در این کشورها، شیوع بیماری‌های واگیردار، فقر گسترده، نرخ بالای مرگ و میر نوزادان و مادران و کمبود زیرساخت‌های بهداشتی از جمله دلایل اصلی کاهش امید به زندگی هستند. این داده‌ها به‌خوبی نشان می‌دهد که توسعه‌یافتگی نه تنها رفاه اقتصادی بلکه طول عمر انسان‌ها را نیز بهبود می‌بخشد.( اقتصاد آنلاین)