ستاره صبح، فائزه صدر: نامه سه کشور اروپایی به شورای امنیت سرآغاز یک فرایند حقوقی ۳۰ روزه بود که بر اساس قطع‌نامه ۲۲۳۱ و برجام تدوین شد. به دنبال تلاش اروپا ۶ قطع‌نامه تعلیق شده شورای امنیت علیه ایران از بامداد یکشنبه ششم مهر ماه به صورت اتوماتیک مجدداً علیه ایران فعال شدند.
آخرین تیر امید به شرق
نشست نیمه شب جمعه شورای امنیت سازمان ملل، پیش نویس قطع‌نامه مشترک روسیه و چین برای تعویق شش ماهه اجرای مکانیسم ماشه و بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، با ۴ رأی موافق، ۹ مخالف و ۲ ممتنع تصویب نشد. روسیه و چین در کنار این تلاش ایران را همکار و پایبند به دیپلماسی معرفی کردند و خواستار گفت و گو به جای تقابل شدند. در مقابل، کشورهای فرانسه، انگلیس و آمریکا از رد این قطع‌نامه استقبال کرده و ایران را به عدم ارائه پیشنهادهای جدی برای حل اختلافات متهم کردند. در این مرحله حضور و چین نه تنها کمکی به ایران نکرد، بلکه باعث پشت کردن بیشتر کشورهای عضو به پیش نویس پیشنهادی شد.
دل بستن به حمایت روس‌ها
تهران هم زمان با مذاکرات جسته و گریخته با سه کشور اروپایی و مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا، مذاکراتی موازی را با روسیه و چین پیش برد. در این مذاکرات ایران رایزنی‌هایی برای مواجهه با اقدامات آمریکا و سه کشور اروپایی انجام داد و برای حل‌وفصل مشکلاتش درباره پرونده هسته‌ای با غرب به حمایت دو قدرت شرقی عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد دل بست.
ایران انتظار داشت با تلاش مشترک تهران، مسکو و پکن شرایط سال ۲۰۲۰ در شورای امنیت تکرار شود؛ زمانی که ایالات متحده آمریکا، دو سال پس از خروج از برجام، تلاش کرد تا مکانیسم ماشه را فعال کند، ۱۳ کشور عضو دائم و غیر دائم شورای امنیت با صدور بیانیه‌های جداگانه اعلام کردند که آمریکا به دلیل خروج از برجام صلاحیت استفاده از این مکانیسم را ندارد.
بازگشتن با رأی مثبت چین و روسیه
عبداله باباخانی، کارشناس سیاسی در این رابطه نوشت: همه قطع‌نامه‌های تحریمی علیه ایران که امروز با مکانیسم ماشه بازگشته‌اند، روزی با رأی مثبت مسکو و پکن تصویب شدند:
قطع‌نامه ۱۶۹۶ (۲۰۰۶) – ۱۴ رأی موافق، فقط قطر مخالف؛ چین و روسیه موافق
قطع‌نامه ۱۷۳۷ (۲۰۰۶) – به اتفاق آرا؛ چین و روسیه موافق
قطع‌نامه ۱۷۴۷ (۲۰۰۷) – به اتفاق آرا؛ چین و روسیه موافق
قطع‌نامه ۱۸۰۳ (۲۰۰۸) – ۱۴ رأی موافق، یک ممتنع (اندونزی)؛ چین و روسیه موافق
قطع‌نامه ۱۹۲۹ (۲۰۱۰) – ۱۲ رأی موافق، دو مخالف (ترکیه و برزیل)، یک ممتنع (لبنان)؛ چین و روسیه موافق
یعنی برخلاف روایت رسمی، چین و روسیه در تمام این سال‌ها نه ممتنع بودند، نه مخالف؛ بلکه دست بالا را در شکل دادن و تصویب همین قطع‌نامه‌هایی داشتند که امروز علیه ایران به اجرا در آمده‌اند.
بازی چین و روسیه با کارت ایران
قاسم محبعلی، دیپلمات پیشین در این رابطه گفت: روسیه و چین اقداماتی به نفع ایران انجام داده‌اند، اما از آنجا که نتیجه رأی گیری‌‌ها در سازمان ملل پیش از برگزاری جلسات مشخص است و کشورها با لابی‌های پشت پرده و هماهنگی با پایتخت‌های خود از قبل می‌دانند چه رأیی خواهند داد، اقدام روسیه و چین صرفاً شکلی بوده است.
وی افزود: آن‌ها بیشتر در پی آن بودند که به ایران نشان دهند از تهران حمایت کرده‌اند، در حالی که می‌دانستند چنین قطع‌نامه‌هایی رأی نخواهند آورد و نتیجه عملی نخواهد داشت.
این کارشناس سیاسی تاکید کرد: این موضوع نشان می‌دهد که چین و روسیه در آینده نیز حاضر به پرداخت هزینه در قبال ایران نخواهند بود و حمایتشان در همان سطح محکومیت‌های زبانی یا روابط تجاری محدود باقی خواهد ماند.
دیپلمات پیشین جمهوری اسلامی اظهار داشت: روابط تجاری با روسیه طی سال‌های اخیر علی رغم گفت و گو‌های فراوان، تفاوتی جدی نکرده است؛ روسیه نیز اقلام صادراتی عمده و قابل توجهی ندارد و خود تحت تحریم قرار دارد. مشکلات بانکی و محدودیت‌های ناشی از تحریم هم همان گونه که شامل حال ایران شده، شامل حال روسیه نیز هست.
قاسم محبعلی گفت: حجم روابط تجاری چین با ایران نسبت به تجارتش با کشورهای عربی (۴۵۰ میلیارد دلار)، آمریکا (حدود ۷۰۰ میلیارد دلار) و اروپا چندان قابل توجه نیست. بنابراین، طبیعی است که منافع چین ایجاب نمی‌کند بخاطر سطح محدود تجارت با ایران خود را وارد مناقشه و درگیری گسترده کند.