3 اشکال مدیریت منابع آب در خوزستان
مهدی قمیشی رئیس دانشکده علوم آب و محیط‌زیست دانشگاه شهید چمران اهواز در ارتباط با وضعیت مدیریت منابع آب در خوزستان گفت: به‌صورت عمده ۳ اشکال مهم در مسئله مدیریت آب در خوزستان وجود دارد که مهم‌ترینش این است که این استان نسبت به همه حوزه‌هایی که از آن‌ها آب واردش می‌شود، پایین‌ترین نقطه است؛ یعنی باید آب از استان‌های مختلف بگذرد تا به استان خوزستان برسد. رودخانه «کرخه» که ۶ استان آب موردنیازشان را از این رودخانه تأمین می‌کنند، برای استان خوزستان بسیار مهم است و از طرفی بسیار مهم‌تر است که وزارت نیرو فرمولی تعیین کند که این آب به‌درستی و با در نظر گرفتن منافع ملی و مسائل زیست‌محیطی توزیع شود، زیرا در پایین‌دست سد کرخه هورالعظیم قرار دارد که معمولاً حقابه‌اش اصلاً به مقداری که نیاز دارد داده نمی‌شود. متأسفانه انتقال آب بین حوضه‌ای که قبلاً انجام شده و هنوز برنامه انتقال آب بیشتر وجود دارد در مدیریت منابع آب استان خوزستان مشکل ایجاد کرده است، زیرا معلوم نیست چقدر آب به حوضه کارون وارد می‌شود.
اولویت ندادن وزارت نیرو به مسائل زیست‌محیطی
وی افزود: رودخانه «مارون» هم حوضه مهم دیگری برای تالاب «شادگان» است که متأسفانه بازهم حقابه زیست‌محیطی شادگان از طریق جراحی و مارون به این تالاب نمی‌رسد. مشکل عدم تأمین حقابه زیست‌محیطی تالاب‌هایی که در استان به این رودخانه‌ها وابسته‌اند متأسفانه سالیان سال است که وجود دارد. مشکل وزارت نیرو اولویت ندادن مسائل زیست‌محیطی است. وزارت نیرو خودش را موظف به تأمین حقابه زیست‌محیطی پایین‌دست رودخانه‌ها و تالاب‌ها نمی‌داند. تا زمانی که این وزارتخانه خودش را موظف به تأمین حق‌آبه تالاب‌ها نداند، این مشکل باقی خواهد ماند.
مشکل مدیریت تقاضا و تقسیم آب
استاد دانشگاه چمران تأکید کرد: وزارت نیرو معمولاً روی همه آورد رودخانه‌ها حساب باز می‌کند و سعی می‌کند متوسط آورد رودخانه‌ها را کاملاً به کار بگیرد. در برنامه‌ریزی منابع آب چنین کاری اشتباه است و معمولاً ازنظر علمی تنها باید ۴۰ درصد آورده رودخانه‌ها را به کار بگیریم. اگر بخواهیم با توجه به شرایط کشور کمی هم اغماض کنیم، باید تنها حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد منابع آب را برداشت کنیم و بگذاریم بقیه در بستر خودش باقی بماند. آورد آب به استان خوزستان مشخص نیست زیرا در پایین‌دست قرارگرفته است و معمولاً استان‌های بالادست مقدار آبی که بخواهند برداشت می‌کنند و اگر از مازاد آن چیزی ماند به استان خوزستان می‌رسد؛ یعنی استان خوزستان مشکل عرضه دارد و مشخص نیست چقدر آب باید به این استان وارد شود و بعدازآن با مشکل مدیریت تقاضا و تقسیم آب بین بخش‌های مختلف مصرف با لحاظ کردن بهره‌وری آب مواجه هستیم.
ضرورت کنترل کشت‌های پرمصرف در خوزستان
قمیشی گفت: صرف‌نظر از کاری که می‌شود در استان‌های بالادست انجام داد، باید کشت‌های پرمصرف را در استان خوزستان کنترل کرد. اولین گام این است که فرهنگ‌سازی شود و کشت‌های پرمصرف مانند برنج و تا حدی نیشکر در استان خوزستان کمتر و محدود شود. از طرفی اگر بشود از آب‌های غیرمتعارف در صنعت استفاده کرد و پساب‌ها به‌کارگیری مجدد شوند و یا با کشت‌های شور پسند بتوانیم حجم آن را کم کنیم، به مهم‌ترین اولویت‌های استان خوزستان رسیدگی کرده‌ایم.
بارگذاری روی رودخانه‌ها باید کمتر شود
او افزود: اگر بخواهد مدیریت منابع آب مانند گذشته پیش رود وضعیت در خوزستان سال‌به‌سال بدتر خواهد شد. برای مثال رودخانه کرخه تابستان سال گذشته دچار مشکل بود و اولین انتظاری که ما داشتیم این بود که بارگذاری جدیدی روی حوضه کرخه انجام نشود، اما امسال هم در حال انجام بارگذاری بیشتر بر روی رودخانه کرخه هستند و آن را شدیدتر می‌کنند. متأسفانه با همان سیاست‌های غلط گذشته کار پیش می‌رود. باید سعی کنیم بارگذاری بر روی رودخانه‌ها را کمتر کنیم تا وضعیت رودخانه‌ها روال منطقی‌تری پیدا کند، اما این رویه دیده نمی‌شود.
برنامه‌ریزی هر حوضه بر اساس مقدار آبی که دارد
قمیشی گفت: از دانشگاه ما که هیچ‌وقت نظر نخواستند، اما اولین کاری که باید در حوضه‌های آبخیز انجام شود این است که باید حوضه‌های مختلف، مصرف آب خودشان را با در نظر گرفتن مسائل زیست‌محیطی، با مقدار آب هر حوضه تنظیم کنند. هر حوضه باید بر اساس مقدار آبی که دارد، برنامه‌ریزی کند. این‌که به حوضه‌های مختلف وعده داده شود که ممکن است از حوضه‌های دیگر آب به آن وارد شود، اولین خطای استراتژیک است و اشتباهات همین‌طور ادامه پیدا خواهد کرد. با این رویکرد حوضه زاینده‌رود می‌داند که مقدار مشخصی آب دارد. بخشی از آن را باید به تالاب گاوخونی بدهد مقداری دیگر را هم می‌توان برای آب شرب یا صنعت و کشاورزی استفاده کند؛ بنابراین دیگر هیچ‌وقت به خودش اجازه توسعه بیش‌ازحد نمی‌دهد.
هیچ حوضه آبخیزی در کشور آب مازاد ندارد
استاد دانشگاه چمران گفت افزود: ما هیچ حوضه آبخیزی در کشورمان نداریم که آب مازاد داشته باشد؛ بنابراین باید بر این خواسته غیرمنطقی خط بطلان بکشند و مردم همه استان‌ها را راحت کنند که چنین چیزی در برنامه دولت نیست. با این رویکرد، همه حوضه‌ها مجبور هستند بیشتر فکر کنند، مدیریت صحیح‌تری اعمال کنند، راندمان به‌کارگیری آب را بالا ببرند و بهره‌وری آب را بیشتر کنند. در این صورت است که آینده کشور تضمین خواهد شد.